رجانک ءِ نیمگ ءَ دلگوش…..پروفیسر محمد حسن گچکی پنجگور

گوش انت لبزانک یک زبان ءِ گنج ءُُ میراث انت میراث ءِ برجاہ دارگ ءُُ آئی نیمگا دلگوش کنگ ھژدری انت۔ زبان ءِ لوز چہ یک جاگہہ ءُُ چاگرد ءَ وتی زیبائیں رنگاں درشان کنت، زبان یک اُستمان ءِ دیمرئی ءُُ آئی دود ءُُ ربیدگ ءِ پجاہ آرگ ءِ آدینک انت۔ لبزانکی وسیلہانی دست گرگ ءَ زبان دیما شُت کنت وتی کیر ءُُ گوری ھند ءُُ جاگہہ اثر دور دنت، آنگہ زانتکار، کواس، شہہ نویس ءُُ قلمکار انی علمی کمک ءُُ مدد ءَ بلوچی ماہتاک، سالتاک، بلوچی اکیڈمیانی شونداری، شعر ءُُ شاعری، دیوان، گدار، کسمانک، آزمانک، ردانک، رجانک نویسی، سفرنامہ، وڈوڈین سرتام ءِ پولکاری ءُ بن دپتری نکان آں (مواد) شریں درشنداب ءِ وڑ ءَ چھاپ ءُُ شنگ کنگ ءِ چن ءُُ لانچ ءَ بکنت تو الما بلوچی زبان دیما روت دری ملکاں سطح ءَ وتی اسل ھند ءَ سر بیت۔
شال ءَ میاں استمانی لبزانکی حوالہ ءَ درباری ایشیائی گل ءِ 26 لبزانت ءُُ شہ نویسیاں اِنسائیکلو پڑیا ءِ تہا وتی نام نبشتہ کنگ ءِ بندوبست کتگ انت۔
پاکستان ءِ لبز زانتانی ءُُ شہ نویسانی تہا سعادت حسن منٹو، بانک قدیسہ، حنیف قریشی، محسن جامد ءُُ ندیم اسلم ءِ نام ھوار انت۔ چیاکہ آہانی وانگی درشنداب ءِ ریچ نوک تریں راہ ءُُ رھبندانی جاوراں پیشدارگ ءَ ات۔
آیاں علم ءُُ ادب ءِ پڑ ءَ پروتاں شریں جاگہہ گپتگ آہانی کتاب انگریزی زبان ءَ رجانک بوئگاں۔ کہنیں دورءَ بلوچ استمان ءِ دود ءُُ ربیدگانی پجہ آری ءِ سوب ءَ انگریز سک بے وار ءُُ بے آرام بوتگ، آیاں گیشتر پولکاری ءُُ رجانک ءِ نیمگا دلگوش گور کتگ ات۔ بلوچ قوم ءِ بار ءَ آہانی سسا ءُُ چاچت ءِ مدار بن دپتر پولکاری بوتگ اے دراہ آں بازیں کتاب ءِ نبشتہ بوتگاں Balochistan through Ages بار ءَ بازیں جلدیں بلوچستان سرکار ءِ ریکارڈ ءُُ کتابجاآں دست کپنت، ہمے نوبت ءَ بلوچی شعر ءُُ شاعری ءِ رد ءُُ بندآں انگریزآں رومن ءُُ انگریزی زبان ءَ رجانک کتگ۔ اے ردا رائیل ایشیاء ٹک سوسائٹی جنرل لیچ ءِ نام گرگ بیت۔ لانگ ورکھ ڈیمز ءِ کتاب ”بک آف دی بلوچی لینگویج“ ءِ نام ودی انت۔
دگہ بازیں انگریز شہ نویساں وتی نف ءُُ پائدگ ءِ حاترا بلوچ استمان ءِ دود ءُُ ربیدگانی بن دپتر ءِ سرا بازیں زحمت کشی ءِ کتگ چو کہ گرسن، پروفیسر گائیگر آرہور زربلز دگہ بازیں نام گرگ بن آہانی یک دست ءَ قلم دومی دست ءَ توپگ پہ بلوچ قوم ءِ نیزگاریءِ سوب ءَ کارمرز کتگ۔ مدام بلوچستان ءَ زُلم ءُُ زوراکی ءِ آس روک کتگ۔ ایشانی جوانیں مسال گوک پروش ءِ جنگ ءُُ مسری علاقہانی گھٹ لوپانی جنگ ایت۔ مری قبیلہ جنگی حکمت بزاں گوریلا جنگ ءَ انگریزانی بے حساب ءَ پوجی مرتگ ات۔ ہمے دور ءُُ نوبت ءَ یک انگریز شہ نویس کہ آئی نام R. N. Pekson ات۔ مری پہدالی زند ءِ بار ءَ یک کتاب بنام The Social Organization of Maree BAloch نبشتہ کنت۔ اے کتاب 1975 ءَ کراچی یونیورسٹی ءِ کتاب جاہ ءَ شمنی زانش ءِ نظرءَ گوستگ۔
سائنس ءُُ ٹیکنالوجی دور ءَ بلوچی لبزانک ءِ پڑ ءَ رجانک کاری ءِ واھگ پشت ءَ پیش کپتگ ایوکا نوزدہمی کرن ءَ ڈھاڈر ءِ نزیک ءَ درخان میتگ ءَ مکتبہ درخانی ءِ نام ءَ یک ادارہ جوڑ بوتگ۔ چوکہ عبدالقادر شاہوانی وتی نبشتانک ءِ تہا نبشتہ کنت مکتبہ درخانی ءَ براہوئی، دو صد(200) بلوچی زبان ءَ نوزدہ (19) اردو ءَ پنچ (5) فارسی ءَ (15) عربی ءَ دو (2) ءُُ سندھی زبان ءَ دو(2) قرآن مجید ءِ ترجمہ بلوچی زبان ءَ شہ مولانا حضور بخش جتوئی بلوچ ءِ دست ءَ رجانک بوتگ۔ دگہ رنگ راہی کتاب فضائل اعمال، احادیث ءُُ قرآن مجید ءِ ترجمہ بلوچی زبان ءَ مولانا خیر محمد ندوی ءُُ مولانا ذکریا دست ءَ رجانک بوتگاں۔ بلوچی سوغات ینک راہی بار ءَ لائق توسیف ماہتاک زانگ بیت۔ بلے خیر محمد ندوی بیرانی ءَ رند سوغات بلوچی مہتل بوت مزنیں تژن ءُُ تنکاری ءِ حبر ایش انت کہ بلوچ راج ءِ مہلوک چہ وتی ماتی زبان ءَ پہک دور ءُُ گستا انت۔ ھما وانندہ ءُُ زانتکار کہ آھاں بلوچی زبان ءَ ایم۔ اے، ایم۔ فل ءُُ پی ایچ ڈی سند دست ءَ آؤرت ءَ رجانک ءِ پڑ ءَ آہانی زانت ءُُ پگر ءَ سرا ڈوکال ءِ مانشولیتاں، رجانک کاری ءَ چٹ بے واک اِت ماتی زبان ءِ وانینگ آئی ھذمت ءِ بار ءَ اقوام متحدہ ءِ ادارہ یونیسکو ءَ قانون ءِ پاس کتگ کہ ہر ریاست ءِ ذمہ واری انت کہ آں چکان ءَ بنداتی وانگ جاہ آں بوانیت مروچاں ہر زانش ءِ تک ءُُ پہناتانی سر ءَ
وڑ وڑیں کتاب ءُُ ماہتاک چھاپ بنت ءُُ مارکیٹ ءَ کائنت چو کہ شمارزانتی زمین زانتی، استال زانتی، کمپیوٹر، آبی وسیلہ کارجاہانی بار ءَ کشت ءُُ کشار ی ءِ پڑ ءَ دگہ سرنامیگ ھور آؤارت انت۔ ایشانی رجانک کنگ ءُُ دیما آرگ المی انت۔ مئے بلوچ ندر کار ءُُ زانتکار انگریزی، فارسی، عربی، سندھی، براہوئی ءُُ پشتو ءَ زبان ءَ گپ جنگ ءُُ نبشتہ کنگ ءَ بلد ات بایدکہ تچک ءَ ہما زبان ءَ بلوچی رجانک کاری ءِ ازم آں دست بگر انت۔ ایوکا لبزانک ءِ رجگی مول ءُُ مراد ءِ ندارانت۔ اگاں مئے ندر کار ءُُ شہ نویس آ دگہ زبانانی نوشتانک آں رجانک کنگ ءِ چن ءُُ لانچ ءَ بکنت۔
آیانی دگہ تھام ءُُ لزت بیت بے شک آہانی نام دگنیاءِ انساکلو پڑیا ءِ تہا ھوار کنگ بیت۔
شما زانت نوشکی ءِ سر ڈگار ءَ زانش ءِ یک روژنائی شم جت ءُُ تیوگیں بلوچستان ءِ علم ءُُ ادب ءِ پڑ ءَ روژنا کُت۔ یا ر جان بادینی ءِ بیست سال ءِ جہدءُُ کوشستانی سوب ءَ ”بلوچی زند“ تنے وھدی زندگ اِت،بلوچی لبزانک ءِ گرانیں بار یار جان بادینی ءِ کوپگانی سرا جلوہ ناک ات۔ بلوچ قوم اے ڈولیں شہ نویس ءُُ زانتکارانی نمیرانیں کار ءُُ کردآں ناز کنت۔
اللہ آئی گِس ءَ گنج دار بکنت عُمر ءَ دراج بکنت بلا شک یار جان بادینی ءِ جوزہ ءُُ واھگ بلوچی لبزانک ءِ پڑ ءَ لکھ ستاءُُ توصیف کرزانت۔