دو دانک چہ رجانکار ءَ…..غلام فاروق بلوچ یونیورسٹی آف تربت، تربت(کیچ)

چہ مروچیگ ءَ قریب دو سال ساری وھدے بلوچستان ءِ آوھدءِ سروزیر ڈاکٹر عبدالمالک بلوچءَ اے واھگ زاہر کُت کہ سینیٹ ءِ چیئرمین واجہ رضا ربانی ءِ نویستگیں کتاب Invisible Peopleماں بلوچی ءَ رجانک کنگ لوٹیتءُُ منارا جُست ئی کُت کہ تو اے کارءَ کُت کن ئے۔ تہ من پہ دل ءُُ سِتک منّ اِت۔ چیا کہ اول منی جندءَ اے کتاب ءِ تہا نویستگیں قصہ ءُُ سرگوست سک وش بوتنت ءُُ منی دلءِ تبءِ گپّ اتنت۔ دومی من لوٹ اِت کہ مئے بلوچی زبان ءِ وانوک کہ مئے جندءِ ملکءَ ابید دنیاءِ کُنڈ کُنڈءَ شِنگ اَنت، بزان اَنت کہ پاکستانی ریاست ءِ مستریں ادارہ ءِ کماش ءُُ مستر ءِ فکرءُُ سسّا چے اِنت ءُُ آ اے ملک ءِ مہلوک ءُ ُجہہ منندانی بانداتءِ بابتءَ چہ وڑیں اوست ءُُ اُمیت داریت۔
چوناھا واجہ رضا ربانی ءِ تچکیءُُ ایمانداری، دیم گُشی ءُُ بے ریاہی ءُُ علمءُ ُدانست ءِ بابتءَ ہرکس ءُُ ناکس زانت بلے اے پیمیں مزن شانیں عہدہ یے ءِ واھند بوگءَ پد دِرتہ پُچءُُ لگتمالیں مہلوک ءِ بابتءَ اے پیمیں تچک ءُُ سَلہ ءُُ بے رو ءُُ ریائیں حیالءُُ لیکہانی درانگازی۔ اے چیز چہ مئے گمانءَ ڈنّ اَت۔ چہ قصہانی وانگءَ اے چیز پدّر بیت کہ نویسکار ءَ اے مہلوک کہ آئی ءَ آ،چمّاں اندریں مہلوک، گشیت، ءِ زند جاور چہ سک نزیکءَ دیستگ ءُُ آھان ءَ پہ دلگوش چاراِتگ ءُُ ٹپاستگ چیا کہ آ ایشانی زندمان ءُُ نفسیات ءِ ہنچیں تک ءُُ پہناتاں زاہر کنت کہ ایشانی بابتءَ دگہ مردم ءِ حیال ھم نہ روت۔ نویسکار ءِ غیر جانبداری ءُُ بے ریاہی چرے ھبرءَ ھم پدّر بیت کہ آ باز جاھاں ریاستی ءُُ حکومتی ادارھانی ناروائی ءُُ بے سمائی ءِ بابتءَ وتی فکر ءُُ لیکہ ءِ نویسگءَ چک ءُُ پد نہ بیتءُُ ایتک ءَ با زبراں سکیں تہلیں زبان ھم کارمرز کنت۔ اے درہیں گپّاں ابید منی نزءَ اے کتابءِ مستریں سپت ایش اِنت کہ ایشی ءِ تہا نویسکار ءَ روایاتی قصہ گوئی ءُُ آزمانک نویسی ءِ اے رھبند نہ زُرتگ کہ گیشتر قصہانی آسرشرّیں وڑے ءَ بیت ءُُ بازیں جیڑہ ءُُ جنجالانی دیمپانی ءَ رند گُڈسرا کردار شاتکام ءُُ وشحال بنت ءُ وتی مراد ءُُ منزل ءَ سر بنت۔ نویسکار ءِ قریب درہیں سرگوست ءُُ قصہانی آسر ہنچیں وڑے ءَ بیت کہ آ چہ راستی ءُُ حقیقت ءَ نزیک تر اِنت۔ چیا کہ ہستیں نظام ءُُ رھبند ءِ تہا زبہر ءُُ لگتمالیں مہلوک ءِ زندمان نہ بنداتءَ جوان اِنت ءُُ نہ گُڈسرا۔ آ ماں وتی پورئیں زندمان ءَ یک وڑیں جیڑہ ءُُ جنجالانی آماچ اَنت۔ نویسکار ءَ اے سماءُ ُسسّا است انت کہ ہستیں نابرابریں نظام ءِ بدل کنگ چو آسان نہ اِنت پمیشا آئی ءِ قصہانی آسر ھم ہما وڑءَ بنت ہنچو کہ ہستیں دور ءَ بوگا اِنت۔
دگہ یک چیزے کہ من چہ واجہ ءِ نبشتانکاں سرپد بوتگاں آ ایش اِنت کہ آ ہستیں دورءِ راجی ءُُ سیاسی جیڑہ ءُُ جنجالانی گیشّینگ ءُُ ٹاھینگ ءِ بابتءَ گیشِتگیں راہ ءُُ راھبند نہ گندیت۔ ہنچو زاہر بیت کہ تنیگا مئے راج ءُُ ملک ءَ چوشیں واکداریں سروک ءُُ قوتے نیست کہ آ ا دءِ سیاسی، راجی ءُُ معاشی نابروبری، ناانصافی ءُُ زورانسریانی علاج ءَ بکنت۔
گُڈسرا نویسکار ءِ لبزانکی بود ءُُ نبشتہ رھبند ءِ بابتءَ چیزے گُشاں۔ ہنچو کہ ما زانیں کہ رضا ربانی روایاتی صورتءَ کلمکارے نہ اِنت بلے آئی ءِ زبان ءِ تامداری، لوزانی گچین ءُُ رِدءُُ بند ءَ ندارگ کشی ءِ سپت ہنچوش اِنت کہ وانوک ءَ وتی نیمگا کشّیت۔ باز جاھاں آئی ءَ ہنچیں لوز آورتگ کہ آھانی اصلیں ماناھانی درگیجگ ءَ انگریزی زبان ءِ زانتکارانی کمک پکار بوتگ چو کہ یک قصہ یے ءِ سیاھگ اِنت۔CAMELOT WAS NOT TO BEاے لوز ءِ تاریخی ءُُ بُنی مانا سک جُہل ءُُ مزن اِنت۔ بلے نبشتانک ءِ سیاھگ ءِ حساب ءَ من ایشی ءِ مانا ’شادھانی منگہ نہ بوّگی اَت‘ کُت کہ ہمے لوز ءِ تاریخی ءُُ بُنی مقصدءَ گوں ھم سنگ اِنت۔ دگہ نبشتانکے ءِ سیاھگ اِنت ’Brewing‘ ایشی ءِ لوزی مانا ھما سرءُُ پُر اَنت کہ چہ مزنیں سرگوستے ءَ ساری بہ بنت۔ چو کہ ہورءَ ساری ءِ سارتیں گوات یا مزنیں توپانے ءَ ساری ءِ پُرّ ءُُ لاٹور۔ من ایشی ءِ مانا ’کشّ ءُُ چیل‘ کتگ کہ چہ ہمے لوز ءِ مانا ءُُ مقصد ءَ نزیک تر اِنت۔
اے ھبر ءَ ما شُما درست زانیں کہ رجانک کاری یک سکّیں مشکلیں کارے چیا کہ ہر زبان ءِ جتائیں ڈیل ءُُ رھبند ءُُ خاصیں لبزانکی مڈّی (بتل، مثال، گالوار ءُُ دگہ) است اَنت۔ پمیشا اے نہ بوتگیں ھبرے کہ تو یک زبانے ءِ نبشتانک ءَ دومی زبان ءَ لوز پہ لوز رجانک بکن ئے۔ اے مشکل منی دیما ھم اتکگ ءُُ باز جاھاں من انگریزی ءِ لوز یا مثالانی بدل ءَ ہنچیں بلوچی لوز چو مثال ءَ نویستگ کہ آھانی لوزی مانا نہ اَنت۔ بلے من اے ھبر پکّا کُتگ کہ نویسکار ءِ بُنی مقصد ہچ وڑا یلہ مہ بیت ءُُ دومی آئی ءِ زبان ءِ تامداری ءُُ رِدءُُ بند اسر مند مہ بیت۔
من سک گل ءُُ دلجماں کہ اے کار کمے دیر ءُُ زیر ءَ پد بالآخرسرجم بوتگ۔ واجہ رضا ربانی ءِ کتاب ءِ دیم درائی ءِ دیوان ءَ اے ھبر ءِ جار جنگ بوتگ اَت کہ اے کتاب پاکستان ءِ درھیں زبانانی تہا رجانک کنگ بیت۔ منی گمان ایش اِنت کہ اے تکءَ بلوچی ءَ باج بُرتگ چیا کہ اے اولی زبان اِنت کہ ایشی ءِ تہا واجہ ءِ کتاب رجانک بوتگ۔ پرے سوب مندی ءَ من چہ درستاں زیات ڈاکٹر عبدالمالک صاحب ءِ منت واراں کہ آئی ءِ گشتن ءُُ دلبڈیانی سوب ءَ اے کار بنگیج بوت ءُُ پدا گوں سُستیں رواجاں بلے یک کجیگی جاری بوت تا سرجمی ءَ۔دومی من وتی ھمکار ءُُ سنگت واجہ یارجان بادینی ءِ ھم منتءَ گراں کہ آئی ءِ وھد پہ وھدءِ یات گیجیانی سوبءَ اے کارءِ تہا اوشت نیتک ءُُ پدا ایشی ءِ چھاپ ءُُ شنگ ءِ ذمہ واری ھم ہمائی ءَ زرتگ اَت۔
انگریزی زبان ءِ چیزے لوزانی گیش ءُُ گیوار ءُُ آھانی ماناھانی درگیجگ ءِ تکءَ من یونیورسٹی آف تربت ءِ انگریزی ڈیپارٹمنٹ ءِ استاد شاہ میر بلوچ ءُُ مظہر بلوچ ءِ منت ءَ گراں۔بلے اگں یونیورسٹی ءِ عزت مندیں وائس چانسلر ڈاکٹر پروفیسر عبدالرزاق صابرؔ ءَ منا پرے کارءِ کنگا کمک ءُُ دلبڈی مہ داتیں تہ اے کارچو زوت سرجم نہ بوتگ اَت۔
گُڈسرا من کمپیوٹر سائنس ڈیپارٹمنٹ ءِ استاد بالاچ بالیؔ ءِ ھم شُگر ءُُ منتءَ گراں کہ آئی ءَ رجانک ءِ کمپوزنگ ءُ ُردءُُ بند ءِ گرانیں کار وتی کوپگاں زُرت۔
منی گُڈی دزبندی ایش اِنت کہ اگں کجام جاھے ءَ رجانک ءِ تہا نزوری یییا کمی یے بوت تہ آئی ءِ ذمہ وار منی جند اِنت ءُُ چوشیں ردی یے ءِ بابتءَ من چہ مڑاھداریں نویسکارءَ پیشگی پہلی لوٹاں۔
٭٭٭