مان گیشّتگیں بندیک…..نبشتہ کار : میاں رضا ربانی/رجانکار: غلام فاروق بلوچ

گوں ٹَکّ ءِ توارءَ امیگریشن افسرءَ آئی ءِ پاسپورٹ ءِ سرا درآھگ ءِ ٹپّہ جت ءُُ گوں ایشی ءَ ہور حسنؔ ءِ واب گونگیں یاتانی بندیک سِست۔ آئی ءَ وتی پاسپورٹ زُرت ءُُ دیوٹی فری شاپ ءِ مزنیں جاہ ءَ پُترت کہ اودا چہ مردمانی بازی ءَ کوکارءُُ آشوپ اَت۔ چہ ترندیں لیٹ ءُُ بے حسابیں مردمانی روّاھاں آ نگیگ اَت۔ آ مٹھائیانی دوکان ءِ نزیکءَ رست۔ دوکان ءَ یک مردے ءَ پہ وتی چُکانی واستہ مٹھائی زرتگ اَت ءُُ زرّاں دئیگا اَت۔ حسؔ ن ءِ دلءَ لوٹ اِت کہ چاکلیٹ ءِ ڈبہ یے بزوریت بلے پدا آئی ءَ سما بوت کہ آئی ءَ وا چُک ءُُ چُلانگ نیست۔ کئی واستا بزوریت؟ آ یک مزنیں پُل دانے ءِ نزیک ءَ نشت کہ آئی ءِ تہا سُہریں پُلّانی سر ہنچوجہل اتنت چو گُش ئے سُہریں لباسانی تہا نشتگیں یک درویشے عبادت کنگا اَت۔ آ وتی جہازءِ روگءِ ودارءَ اَت۔
دیر نہ بوت کہ حسن بوئنگ 777ءِ نیامی سیٹ ءَ نشتگ اَت۔ جہازءِ منزل اسلام آباد اَت۔ جہازءِ کیبن سک رژنااَت ءُُ قریب درہیں سیٹانی سرا مردم نشتگ اتنت۔ آئی ءِ راستی نیمگا جہاز ءِ تاک ءِ کشءِ سیٹءَ یک جنین آدمے نشتگ اَت کہ آئی ءَ سر تا پاد وتارا سیاھیں برقعہ ءِ تہا پوشتگ اَت ءُُ دست ئی ھم سیاھیں پوشانی تہا کتگ اَتنت۔آئی ءَ وتا گوں جہازءِ تاکءَ پِر لچینتگ اَت تا وتی کشءَ نشتگیں مردین آدم ءَ گوں ڈِیک مہ وارت۔حسنؔ ءِ چپی نیمگا یک پاکستانی واجکارے نشتگ اَت۔ اے ہما مرد اَت کہ آئی ءَ مٹھائی ءِ دوکانءَ دیستگ اَتءُُ آئی ءَ سوٹے گورءَ اَ ت ءُُ وتی چوٹ ئی کشّتگ اِتنت۔چہ شکلءُُ صورتءَ زاہر بوت کہ آ سرکاری منصب دارے اَت کہ سرکاری کارے ءَ ڈنّءَ شتگ اَت ءُُ ہنوں وتی ملکءَ واتر بوگا اَت۔ وھدے بالی گراب مدام مدام ءَ شتور گرگءَ لگّ اِت ءُُ روگءِ بابتءَ جار بوّگا اَت تہ حسؔ ن ءَ ہما مردءَ را سلام دات۔ آ مردءَ آئی ءِ سلام ءِ جواب دات۔
بالی گراب ءَ بالی پٹءِ سرا تچان تچان ءَ وتی سُنٹ دیم پہ آزمانءَ کُت ءُُ دیر نہ گوست کہ آ چہ زمین ءَ سک دور بوت۔ حسن ءِ دلءَ ہمے ھبر پیداک اَت کہ آئی ءِ خاندان ءَ گوں درہیں رشتہ ءُُ سیادیانی سِدگءَ رند آ گُش ئے جمبرانی تہادرتکگ اَت۔ گوں ہمے حیال ءَ آئی ءِ دل ایر نشت۔ آئی ءِ کشءَ نِشتگیں مردءَ کہ نام ئی اصغرؔ اَت،چرآئی ءَ جُست کُت، ’تو پاکستان ءَ وتی چُک ءَ چُلانگانی چارگءَ روگائے؟‘
حسن نگیگ بوت ءُُ نزانت ئی کہ آئی ءَ را چے پسّو بدنت، پدا گُشت ئی،
’ھاں!او! منی چُک ءُُ چُلانگ۔۔۔ منی خاندان۔۔ من گُشگ لوٹاں کہ منا چُک ءُُ چُلانگ است بلے آ لندن ءَ اَنت۔ بلے من وتی لوگءَ واتر بُوگاھاں۔‘
اصغرؔ چہ آئی ءِ جوابءُُ آئی ءِ تکانسری ءَ کمے حیران بوت ءُُ پدا جُست ئی کُت۔
’تو چنچو وھدءِ واستا روگائے؟‘
حسنؔ ءَ کمے فکر کُت ءُُ پدا گُشت ئی، ’من وت نزاناں۔ بلکیں یک ماھے ءِ واستا۔۔ چو ھم بوت کنت کہ من پدا بہہ مہ رواں۔‘ اصغر ءَ سما بوت کہ حسن ءِ پیشانیگ ءِ سرا ھیدءِ کسانیں ترمپ زاہر اَنت۔ آئی ءَ گوں پُر مہریں آوازے ءَ جُست کُت۔’تئی طبیعت شر انت؟‘ حسن ءَ چو جبڑگ ءِ پیما درّائینت۔ ’او! او!‘
چیزے دمان بے تواری ءَ گوست۔
حسنؔ ءَ ہنچو مار اِت کہ آئی ءِ اندرءِ مارشت وت ماں وتا ہنچو جنگءَ اتنت کہ چریشی ءَ آئی ءِ سرترکگی اَت۔گوں اناگتیں باھندےءَ آئی ءَ وتی دست اصغرؔ ءِ باسک ءِ سرا ایر کُت ءُُ گُشت’منی قصہ چوش اِنت کہ من زرباری پنجاب ءِ یک کسانیں میتگے ءِ نندوک بوتگاں ءُُ بیست ءُُ پنچ سال ساری لندنءَ اتکگاں۔ منی ناکو پنجاہ ءِ دہک ءَ لڈّتگ ءُُ انگلینڈ ءَ شُتگ اَتءُُ آئیءَ چہ وتی انگریزیں لوگی ءَ جنین چُکے بوتگ۔ آئی ءَ لوٹتگ کہ آئی ءِ سورءَ وتی خاندان ءِ اندرءَ بکنتءُُ منا وتی زامات ئی کُتگ۔ اے پیما من انگلینڈ ءَ اتکاں۔ سورءَ چہ رند من آئی ءِ بازیں پٹرول پمپاں چہ یکے ءِ تہا کار کُت۔ منی زندمان سک ترند ءُُ مشکل اَت۔ من روچے دہ کلاک کار کُت بلے منی ناکوءَ منارا بس ’دزخرچی‘ دات۔ آئی ءِ گُشگ ایش اَت کہ منارا اے زر بس اتنت چیا کہ پہ ورگءُُ کارءَ من ہمائی ءِ گورءَ اتاں۔‘
اصغؔ ر وابءَ گپتگ اَت بلے حسنؔ ءِ حیران کنوکیں گپّاں آ آگہ کُت ءُُ پدا جُست ئی کُت
’گُڑا تئی لوگی تئی سرا چون اَت؟‘
حسن یک دمانے بے توار بوت ءُُ پدا گُشت ئی
’آبیوڑ اَت۔ آئی ءِ پت وا پاکستانی یے اَت بلے آ وت انگریزیں ماتےءِ چُک اَت۔ آئی ءَ وتی پتءِ جتگیں بندشانی سرا روگ سک مشکل لگّ اِت ءُُ اے ھبرءِ اثر مئے رشتہ ءُُ تعلق داریانی سرا کپت۔ چریشی ءَ ابید من وت نوکی انگریزی زبان ءَ را سِکگ ءِ جہدءَ اتاں ءُُ وتارا گوں نوکیں جاوراں ھم تنگ کنگءِ کوشست کُت۔‘
آھانی گپّ ءُُ تران یک جارے ءِ سوبءَ کپّی بوت۔ جہازءِ کارندہ گُشگا اَت۔
’بانُکان ءُُ واجہاں!دمانے ءَ پد شُمئے واستا شام ءِ ورگ آرگ بنت۔ وتی دیم ءِ ورگ جاہ ءَ پچ بکن اِت۔‘
مسافراں وتی ورگ جاھان ءَ پچ کُت ءُُ حسن ءَ وتی ھبر پدا برجاہ کُت۔
’وتی زندمان ءِ گُڈّی روچاں منی ناکوءَ منا ھما پٹرول پمپ ءِ کارمستر(منیجر) جوڑ کُت۔ آئی ءِ مرک ءَ رند منی لوگی آئی ءِ درہیں ملکتءُُ جائیدادانی وارث بوت ءُُ آئی ءَ منی ہمے عہدہ برجاہ داشت۔‘
اصغر حیران بوت ءُُ گُشت ئی’عجب! من وتی دلءَ گُشتگ اَت کہ وھدے تئی جنین اے جائیدادانی واھند بیت گُڑا ترا درہیں کاروبارءِ مستر ءُُ کستر کنت۔‘
حسن ءَ کند اِت۔ دراجیں افّارگے جت ئی ءُُ پدا گُشت ئی ’اِنّاں۔ چونہ بوت۔ بلکیں وھدے آئی ءَ پورئیں کاروبار وتی دستا زُرت تہ مئے نیام ءَ فاصلہ ودّاِت۔ ہنچو زانگ بوت کہ مئے رشتہ ءُُ تعلقداری بس گوں مئے چاریں چُکّاں وابستہ ات۔‘
اصغرؔ ءَ جُست کُت’تئی چُکّ مزن اَنت؟‘
حسن ءَ پسّو دات۔ ’مستریں جنک ہپدہ سال ئیگ اِنت ءُُ کستریں دوازدہ سال ءِ۔ بچکانی توکا مستریں نوزدہ سال ئیگ اِنت ءُُ کستریں پانزدہ سال ءِ۔۔۔‘
جہازءِ کارندھاں ورگ ءِ ٹرالی گون اَت ءُُ دوئیں لیناں ایریں سیٹانی نیامءَ گوزان اتنت۔ آ آھانی سیٹءِ نزیکءَ اتک ءُُ اوشتاتنت ءُُ یکے ءَ جہازءِ تاک ءِ نزیکءَ نشتگیں جنین آدمءَ چہ جُست کُت کہ ’تو گوکی گوشت ورئے یا مُرغ ءِ؟‘ ہما جنین ءَ تا جہاز ءَ سوار بُوگ ءَ رند اولی برا گپ کُت ءُُ گُشت ’مُرغءِ‘۔ وھدے آھاں ورگ شروع کُت تہ حسن وتی دلءَ گڑ ءُُ منج اَت کہ باریں ہمے جنین برقعہ ءِ تہا چون وارت۔ آ کشءُُ کائی یک پیما ہمیجنین ءِ نیمگا چارگا اَت۔ جنین ءَ چہ سرءِ پُشتی نیمگا حجاب ءِ گُکّ ءَ را بوتک ءُُ شُل کُت بلے گوں ہمے حیال ءَ کہ یکپارگی در مئیت ءُُ جہلءَ مہ کپیت۔پدا گوشت ءِ یک ٹُکّرے بُرّت ئی،گوں چپّی دستءَ وتی حجاب ءِ گُد ئی دور کُت گوں راستی دستءَ گوشت ئی دپا بُرت۔ گُڈّ ءَ آئی ءَ دیست کہ جنین بٹّان ءَ دست جنگءَ نہ اَت چیا کہ گوں حجاب ءَ آئی ءَ بٹ وارت نہ کُت اَنت۔ آھاں ورگءِ وھدءَ دگہ گپّءُُ تران نہ کُت۔ ورگءَ رند اصغرءَ جُست کُت، ’تو چنچو مُدّت ءِ واستا روگائے؟‘
’من نوں واتر نباں۔‘ حسنءَ پسّو دات۔
’بلے تئی خاندان ہمدا اِنت۔‘ اصغرءَ دگہ جُستے کُت۔
حسن ءَ سارتیں آھے کشّ اِت ءُُ گُشت’آھاں گوں من وتی رشتہ ءُُ تعلق ھلاس کُتگ۔ آھاں یک رندے منا دزگیر ھم کنائینتگ ءُُ گِرّءُُ نہرّ کُتگ کہ اگں چہ من آھاں کجام پیمیں تکلیفے رست تہ آ پولنس ءَ لوٹائین اَنت۔ یک روچے چو بوت کہ من ءُُ منی جنین کنورجاہ ءَ لوگی ھبرےءِ سرا جاک ءُُ واک ءَ اتیں۔ اصلا چہ وتی پتءِ مرکءَ رند آئی ءَ ہروھد ءُُ ہر دمان ءَ منارا جہل جت ءُُ گُشت کہ ترا وتا ہچی نیست تو منی وراثتی مال ءُُ ملکتان ءَ پِلکّگ لوٹ ئے۔ آئی ءَ وتی چُکانی دلاں ھم ہمے ھبر نادینتگ اَت کہ شُمے پتءَ کارءُ دھندا وش نہ بیت۔ آئی ءَ زھرا زھر یک پیالہ یے منی نیمگا شانک دات۔من آئی ءَ را زورءِ سرا داشت۔ آئی ءَ کوکار کُت ءُُ ہمے نامہ کُت کہ من آئی ءَ رالٹّ ءُُ کُٹّ کُتگ۔گوں آئی ءِ آوازءَ چُک تچان بوتنت ءُُ کنورجاہ ءَ اتکنت۔ ہمے نیام ءَ منی کستریں بچکءَ پولنسءَ را فون کُتءُُ آھاں اتک ءُُ منارا دزگیر کُتءُُ گوں وت بُرت۔ من سک باز جُہد کُت کہ آھان ءَ راستیں قصہ ءَ بگشاں بلے آھاں منی ھبر کِمار نہ کُت ءُُ منارا کڈّن کُت کہ تا دیمءِ سے ماھاں لوگءِ نزیک ءَ مرو۔ اگں نہ گُڑا ترا چہ مُلکءَ درکنگ بیت۔ من نزیکءَ کوٹی یے کِری ءِ سرا زُرت ءُُ ہمدا نندگا لگّتاں۔ ہمے وھدءَ عئید بوت۔ من وتی لوگیءَ را فون کُت ءُُ گُشت کہ من چُکانی واستا چیزے ٹیکی ءُُ سامان گپتگ ءُُ لوٹاں کہ عئیدءَ گوں آھاں بگوازیناں۔ آئی ءَ گوں ناکامیں دلے منارا لوگءَ آہگءِ اجازت دات بلے بس پہ دو کلاکانی واستا۔ من کہ شُتاں تہ دیست لوگءِ جاور نگیگ اَنت۔بید چہ منی مستریں جنین چُک ءَ آ دگہ درہیں چُک منی آھگءَ نہ وشّ اتنت۔ من لوٹ اِت کہ کمے دیر ترا بہ ننداں بلے منی لوگی ءَ ٹیلیفون چست کُت ءُُ گُشت کہ اگں نہ روئے گُڑا من پولنس ءَ لوٹائیناں۔ چہ ترسءَ من ہمے دمان ءَ چہ لوگءَ درکپتاں۔ نوں من بلکیں ہچبر آھان ءَ مگنداں۔‘
اصغرؔ گڈ ءُُ منج ءِ تہا اَت ءُُ پہ تکانسری جُست ئی کُت۔ ’تئی چُک پورئی ءَ ماڈرن بوتگ اَنت، آھاں وتی رسم ءُُ رواج یلہ داتگ اَنت؟ آھاں وتی پتءِ عزت ءُُ خیال نیست!‘
’اِنّاں اِنّاں!‘ حسن ءَ گشادی ءَ درائینت،’منی مستریں بچک سک شرّ انت ءُُ اسکول ءَ وانگا اِنت۔ اگں چہ منی درستیں چُکانی پیدائش انگلینڈ ءَ بوتگ بلے آئی ءَ قبلئیءُُ رودرتکی قدرءُُ رھبنداں پہ وڑ ءُُ گیگ وتی اندرءَ جاگہ داتگ۔ اے منی کستریں بچک انت کہ گڑ ءُُ منج ءِ آماچ اِنت۔ آئی ءِ واستا سک مشکل اِنت کہ چہ وتی ماتءُُ مستریں گوھارءَ رستگیں قبلئی پیم ءُُ رھبندانءَ چہ منی نیمگا رستگیں دیہی راہ ءُُ رھبنداں ھم گرنچ بکنت۔ اصلا بے علمیءِ سوبءَ من آئی ءَ راجوانیں پیمےءَ سرءُُ سوج ھم کُت نہ کُتگ۔ آ ہر وھدءَ مئے نزیک ءِ مسیتءَ جمعہ ءِ نمازءَ شُتگ ءُ پدا وتی کستریں گوھارءِ سرا سک زھر گپتگ کہ آ شپءَ پرچا وتی دوستءُُ ہمبلانی ہمرائی ءَ ڈنّءَ روت۔؟‘
اصغر ءَ آئی ءِ ھبرءِ توکا دور کُت ءُُ گُشت۔
’من وتی دلءَ ہمے گُشتگ کہ مروچاں خاندان ءُُ راج وت ماں وتا ہورءُُ تہور اَنت۔‘
حسن ءَ وتی سرسُرینت ءُُ پسّو دات۔
’اصلا ساریءَ اِدءِ جاور دلجم ءُُ ایمن اتنت بلے نُہہ نومبر ءِ سرگوست ءَ ایشان ءَ یکپارگی بدل کُت۔ مئے چُک ہمے ھبرءَ نوں مارگا اَنت کہ اگں چہ آھانی نمبرءُُ گریڈ چہ ادءِ مُلکی چکاں شرتر انت بلے آھان ءَ پہ زور گرانیں کار دیگ بیت ءُُ گریڈ ہم کم کنگ بیت۔ آھانی ہم جماعت آھان ءَ ہر وھد ءَ تژن جننت ءُُ گُشنت کہ شُما انگلینڈ ءَ چیا نشتگ اِت؟‘ ہروھدے کہ انگلینڈ یا یورپ ءِ دگہ ملکے ءَ ارش یا دگہ گندہ کاری یے بیت تہ آ تُرسءُُ بیم ءِ آماچ بنت۔ منی حیال ءَ ہمے جاورانی سوبءَ منی کستریں چُک ءِ ذہن گڑءُُ منج ءُُ نگیگیانی آماچ اِنت۔ آ روچ پہ روچ چرے دنیا ءَ یکّر بوّان اِنت۔‘
دمانے ءَ حسن ءَ بس کُت۔ آئی ءَ چہ وتی چمّاں درتکگیں ارساں گوں وتی دستءِ پُشت ءَ سپا کُت ءُُ وتی ھبرپدا برجاہ کُت۔
’آ ماں وتی وانگجاھاں ھمے حال ءُُ ھبراں اشکننت کہ ماں بالی پٹ، کارگِس ءُُ بازارانی توکا گوں ڈنی مُلکانی مردماں چہ پیمیں ناجائیں کارءُُ کِرد بوگا اِنت ءُُ چہ پیما مسیتءُُ لوگانی سرا اُرش بوگا اِنت۔ اے ھبر وا راست انت کہ مسلمانانی سرا بووکیں ناروائی۔زاہ ءُُ ھبر ءُُ مُشت ءُُ مکوڑیانی تہا گیشی بوگا اِنت۔ منی چُک ءَ را اسکول ءِ ایدگہ چُکاں کلاگ زُرتگ ءُُ سُبک کُتگ۔ مسلمانانی سرا مذہبی جنونیت ءِ ہما وسّریں بہتان کہ جنگ بوگا اِنت، ہمیشانی سوبءَ منی چُک ذہنی صورتءَ ھزِتگ ءُُ وتی فکرءُُ عقیدہ ءِ پہریز ءِ واستا لانک بند اِنت۔‘
’اگاں جاور اے پیما نگیگ اَنت گُڑا تئی خاندان پرچہ اودا جلّتگ؟‘اصغرؔ ءَ گوں کمے بیزاری ءَ جُست کُت ءُُ ہمے درگتءَ یک سرجاھے ءِ لوٹائینگءِ واستا ھم بٹن ئی جت۔
’اے جیڑہ سک گڑ ءُُ ونڈ اِنت۔‘ حسن ءَ وتی آواز کمے ترند کُت ءُُ گُشت۔
’منی جنین ءِ بستگیں کاروبار،آسودگیں ءُُ ایمنیں زندمانءِ سوبءَ،آ درتک نہ کننت۔ منی بس ھمے یکیں چُک بے وڑ اِنت۔ ایشی ءِ مستریں سوب ایش اِنت کہ اسکول ءِ تہا آئی ءَ سُبّک ءُُ بے عزت کنگ بوتگ۔ رندا من اِشکت کہ آ جمعہ ءِ نمازءَ رند مسیت ءِ امام ءِ گورءَ شُتگءُُ اے باروا گپّ ئی جَتگ تا وتی ذہنی تکانسری ءِ ھلاس کنگ ءِ واستا راہے دربگیج اِیت۔
یک روچے من آئی ءِ لیپ ٹاپ ءِ نزیک ءَ ایریں کاگدی ٹُکّرے ءِ سرا اسلامی ویب سائٹے‘ءِ ڈسّ ءُُ نشان دیست۔ من ہمے ’سائٹ چاراِت تہ منا سما بوت کہ اگر چہ بندات ءَ ایشی ءِ تہا چوشیں ترسناکیں ھبرنیست اَت۔ ایشی ءِ تہا اسلام ءِ بُنی عقیدہ ءُُ نظریہ، نماز کنگ ءِ راہ ءُُ رھبند، قرآن ءِ وانگ ءُُ نف ءُُ فائدگ وڑیں ھبرنبشتہ اتنت۔ بلے کمے دیمترا ہمے داتگ اَت کہ اگں خدا ءَ گوں نزیکی لوٹ ئے گُڑا دنیائی آرام ءُُ لالچاں یلہ بدئے۔ نوں من سرپد باں کہ وتی مات، گوھارءُُ کِرّ ءُُ گورءِ مردمانی بابتءَ آئی ءِ تب پرچہ چو بے وڑ اَت۔‘
’گُڑا تو آئیءَ را نیامی راہ ءِ سرا آرگءِ جُہد نہ کُت؟‘ اصغرءَ جُست کُت۔
حسن ءَ پسّو دات۔
’منی حیال ءَ نوں ھبر چہ حلوتءَ گوستگ۔ آپاکستان ءِ تہا راجی ناانصافی، ماں کشمیرءُُ فلسطین ءَ مسلمانانی سرا بووکیں ناروائی، ماں نیامی رودرتکءِ ملکانی تہا قبلئی ملکانی دزمانگیجی ءُُ ہمے پیمیں سیاھگانی بابتءَ ھبر کنت۔ من زانت نہ کناں کہ اے ھبر تا کُجا رونت۔ آ یک قابلیں وانوکے اَت بلے یک روچے آئی ءَ مارا حال دات کہ آ نوں اسکولءَ نہ روت۔ بلکیں ھندی مسیت ءَ حافظ القرآن ءِ واستا سبق گیپت۔‘ گوں ایھبر ءِ اِشکنگءَ آئی ءِ مات پورا گنوک بوت ءُُ آئی ءِ دیما چامپیلانی ہورئی گورت۔ من دیست کہ گوں ہمک چانپیل ءَ آئی ءِ چمّانی تہا زہرءُُ نفرت گیش بوّوان اَت۔‘
ائیرہوسٹس پدا اتک ءُُ ہورکیں ورگی درپاں چِنگءُُ یکجا کنان بوت۔ حسن ءَ دم برتگ اَت۔ آئی ءَ آپ لوٹ اِت۔ ائیر ہوسٹس ءَ آئیءَ را آپ دات کہ کاگد ءِ درپءَ اتنت۔ آئی ءَ ہمے تنکیں کاگدءِ آپدان(گلاس) ءَ را ہنچو زورءِ سرا داشت کہ آ دِرتءُُ آپ آئی ءِ گُدانی سرا رِتک اَنت۔ آئی ءَ دستءِ سرا ہمے آپان ءَ چنڈاِ ت ءُُ دگہ آپ لوٹ اِت۔ ائر ہوسٹس ءَ آئی ءَ را پُچے دات کہ وتی گُداں سپا بکنت بلے آئی ءَ سر سُرینت ءُُ نہ زُرت۔ حسن ءَ آپ وارتءُُ وتی گپ پدا برجاہ کُت۔
’مسیت ءِ تہا منی چُک گوں دگہ چار بچکاں اُستاد ءِ دیما نشت اَنت ءُُ وتی سبق اِش ونت۔ آھاں ہوریءَ سبق ضبط کُت ءُُ ہر پیم کہ آھانی آواز بُرز تر بوت آھانی سرءُُ دلبند ءِ جہل ءُُ بُرز بوگءِ رواج ھم گیشتر بوت۔ منی چُک ءَ منا گُشت کہ سبق ءِ ضبط کنگءِ وھدءَ آئی ءَ ہنچو ماراِت کہ آئی ءِ دلءِ تہا رُژنے پُتران اِنت۔ چریشی ءَ آئی ءِ ذہن ترھت ءُُ آ چہ وتی فکر ءُُ پریشانیاں آرام بوت۔آئیءَ گُشت کہ اے پیمیں ساعتاں آئی ءَ وتارا گوں خداءَ نزیکءُُ ھمگال ماراِت‘حسن ہما کاگد ءِ آپدانءَ را سیٹ ءِ کیسگءَ ایر کنگ ءِ واستا جہل بوت۔ ہمے دمانءَ اصغر ءَ جُست کُت ’گُڑا تو وت ہمے مسیتءَ شُتگ ئے؟‘
’او! یک روچے من بیدکسے ءِ حال دیگ ءَ پہ بے تواری اودا شُتاں۔‘ حسن ءَ پسّو دات۔’طالب وتی سبقاں ضبط کنگا اِتنت۔ من چہ آھاں دُور یک کُنڈےءَ اوشتاتاں۔ آھانی اُستاد آھانءَ سرءُُ سوج کنگا اَت۔ ’وھدے تئی ساہ گوں لا الاہ ءَ چہ پونزءِ چپّی گرانز ءَ ڈنّ ءَ درکئیت تہ تو وتارا چہ ہرپیمیں لوٹ ءُُ واھگءُُ واھشتاں آجو بکن ءُُ وھدے تئی ساہ گوں اِلّ اللہ ءَ تئی پونز ءِ راستی گرانزءَ توکا پُتریت تہ تو ہمے بِمار کہ اللہ ءِ وجود تئی اندرءَ پُترگا اِنت۔۔۔‘
اے ھبرانی اِشکنگءَ رند من چیروکائی چہ مسیت ءَ درتکاں۔ لوگءِ نیمگا روگءِ درگتءَ من فکر کُت کہ اگں اے چُک قرآن ءِ ماناءُُ مقصداں سرپد بہ بنت تہ آھانی چاگرد امن ءُُ ساکمی ءُُ مہرءُُ وشدلی ءِ بُنجاہ جوڑ بیت ءُُ آ چو ہما فقیراں بنت کہ چرآھانی دستءَ ہچ پیمیں کارزوالی نہ بیت۔‘
چہ بازیں نندگءَ اصغر ءَ نوں دم بُرتگ اَت۔ بلے آئیءَ گُش ئے حسن ءِ سرا کمے زہر اَتک کہ آئی ء پرچہ چوشیں سُستی کُتگ اَت۔ پدا گوں درشکی ءَ جست ئی کُت۔
’گُڑا تو گوں آھانی اُستادءَ پرچہ گپّءُُ ٹال نہ کُت؟‘
’منی حیال ءَ تو شرّی ءَ سرپد نہ بوت ئے؟‘ حسن ءَ پہ دلگرانی پسّو دات۔ ’اے سکیں وشیں چاگردے اَت۔ اُستاد ءُُ آئی ءِ طالبانی ہوریں آواز ہنچو پُراثرءُُ دل گیر اَت کہ من
گُش ئے سحربوتاں ءُُ بے تواری ءَ واتر کُت۔‘
حسن ءَ دمانےءَ دم کُت ءُُ پدادرائینت ئی۔’بلے وھدے ہمے چُک چہ مسیت ءَ درتک اَنت تہ ڈنّ ءَ پنچ شش کسان سالیں بچک کہ آھاں ٹُنگئیں جین ءُُ پوست ءِ جیکٹ گورءَ اَت، دمکانی کشءُُ گوراں اوشتوک اِتنت۔ آھاں ھمے چُکانی سرا کند اِت ءُُ کُنّت اِش کُت۔ یک روچے بچکانی ہمے ٹولی ءَ منی چُک ایوکءَ دیست ءُُ آئی ءِ رندا کپت اَنت۔ آھاں منی چُک ءَ رازاہ ءُُ بد کُت۔ گوں مُشتءُُ لگتاں آئی ءَ راجت ءُُ دگءِ سرا چگل دات۔ آھاں چو فٹ بال ءِ پیما بُن ءَ کپتگیں چُک ءَ را گوں لگتاں مان بست ءُُ کوکارءِ سرا گُشت۔ ’سہروئیں پاکی‘ اے سرگوست ءَ رند من دیست کہ بازیں درآمدیں ورنا کہ آھاں اسپیتیں گُد ءُُ اسپیتیں کُلاہکے سرءَ اَت مئے لوگءَ اتک اَنت ءُُ منی چُک ءَ گوں مجلس ئی کُت۔ من مار اِت کہ گوں اے ورناھاں دیوان ءُُ مجلس ءَ رند منی چُک ءِ بھیسہ ءُُ اعتماد زیات بُوت۔ کم کم ءَ آ شپاں لوگءَ نیتک ءُُ ما کہ جُست کُت، یک نہ یک نیمونے کُت ئی۔ آ چہ وتی خاندان ءَ گُش ئے بیگانہ ءُُ درآمد اَت، بید چہ وتی مستریں گوھارءَ کہ آئی ءَ پردہ کُت، گوں ایدگراں تعلق ئی نہ داشت۔‘
وھدے حسن ءَ بس کُت تہ اصغرءَ پدا جُست کُت۔
’گُڑا تو اے ورناھانی باروا جُست ءُُ پُرس پرچہ نہ کُت ءُُ وتی چُک ءَ را گوں آھاں مجلس کنگءَ پرچہ مکن نہ کُت۔‘
حسنءَ لوٹ اِت کہ چیزے بگشیت بلے آئی ءِ آواز چہ گُٹّءَ درنئیتک۔ آئی ءَ بٹن جت ءُُ آپ لوٹائینتءُُ دو سئے گُٹّ گِرگءَ رند درائینت۔
’بس یک رندے من آئیءَ گوں گپ جنگ ءِ ہمت کُت۔ آئیءَ منا گُشت کہ آ ایدگہ مردمانی وابانی وڑیں واب نہ گندیت۔ آ سورءُُ سانگ نہ لوٹیت ءُُ آئی ءَ را چُکّ ءُُ چُلانگ ءِ ہچ واھگ نیست۔آئی ءِ مستریں واھگ اسلام ءِ سپاھیگ بووگ انت ءُُ خلافتءَ چہ کافراں رکّینگ انت۔ من آئی ءَ را سرءُُ سوج کُت کہ اسلام ءِ خدمت کنگ ءِ واستا راہ ءُُ درباز اِنت کہ آ اسلامءِ مستریں اصول بزاں مہر برداشت ءُُ ھم تبی ءِ سر اانت، آئیءَ منا تچکا تچک گُشت کہ اے ھبر آئی ءِ تب ءَ نہ نندنت۔ آئی ءَ گُشت کہ وھدے آ قرآن ءَ پہ دل ضبط کنگا اَت ءُُ صورتانی یات کنگءِ وھدءَ واب کپت تہ واب ءِ تہا ھم آ ہمے صورتاں وانان اَت بلے آئی ءِ دلءَ انگت آرام نہ رست۔ گُڈّ ءَ آئی ءِ گُٹّ ھشک بوت ءُُ آئی ءِ دلءَ بس ہمے یکیں واھش بوت کہ وتی اللہ ءِ گورءَ بروت ءُُ چدءُُ شرتریں جاہ دگہ چے بوت کنت۔۔۔‘
حسن ءِ گریوگ درتک اَنت آئی ءِ اژگور چہ ارساں ترّ بوتنت۔
اصغرؔ ءَ آئی ءَ را تسلی دیگءِ جُہد کُت ءُُ پدا پہ دل پدردیں آوازے ءَ جُست ئی کُت
’وھدے تئی جنین چُک قبلئی رھبنداں زوران اتنت، تہ تو پرچا بے توار بوت ئے؟‘
’منا زیاتیں تعلیم نیست۔‘ حسن ءَ پسّو دات۔
’من دوازدہ جماعت ءَ وانگءَ رند پاکستان یلہ داتگ اَت۔ من روچ ءَ تا دیراں کارکُت ءُُ وھدے شپءَ لوگءَ واتر بوتاں تہ منی چُک یا وپتگ اِتنت یا وتی وانگی کاراں گوں دزگٹ اِتنت۔ من وتی ورگ ھم وت گرم کُت ءُُ وارتنت۔ نوں وت بُگش کہ من کُجام وھدءَ گوں آھاں نندءُُ نیاد بکتیں ءُُ گپ بجتیں۔ منی لوگی ھم کارءَ شُت ءُُ چوناھاآئی ءِ فکرءُُ لیکہ ہمیش اَت کہ چُکاں وتی زندمان ءَ را وتی وڑا گوازینگ ءِ حقءُُ اختیار است اِنتءُُ وتی شرّ ءُُ حراب اِش وت چارگی اِنت۔ من لوٹ اِت آھانءَ سرءُُ سوج بکناں بلے ہرچی کہ من گُشت آھاں ہمے نیمون ءَ ڈامیچ کُت اَنت کہ اے تئی کسانیں میتگ نہ اِنت بلکیں لندن اِنت۔‘
بازیں نندگ ءَ حسن ءِ پُشت درد کنگا اَت آئی ءَ وتی ڈیل ءَ را آرام دیگ ءِ ھاترا وتا کمے سُرینت تہ آئی ءِ مُکّ کشءِنشتگیں جنین آدمءَ لگّ اِت۔ آئی ءَ وتارا ہنچو پُشتءَ پرتک چو کہ شپءِ آہگءَ ساری پُل وتی تاکاں بہ پیچنت۔ حسنءَ وتی ھبر برجاہ کُت۔
’چو مئے پیما منی بچک ھم پرے ھبرءَ سک گمیگ ءُُ فکر مند ات کہ مئے اصلیں ءُُ بُنی ملک گندہ کاری ءِ بُنجاہ ءِ نامءَ زانگ بیت۔ مئے ہمسائگیں ملکانی تہا قبلئی ملکانی لشکرانی عکس ءُ فوٹو کہ مردمانی لوگانی سرا اُرش کنگءَ انت، ہرروچ ٹیلی وژن ءِ سرا پیداک انت۔ہمے پیما گوانتانامو ءُ ہمے وڑیں دگہ بندی جاھاں مسلمان بندیانی سرا بوّوکیں ناروائی ءُُ ٹارچر ءِ واقعہ ھم شنگ ءُُ تالان انت۔ ہنچو زاہر بیت کہ ہمے چیزاں منی چُک ءِ اندرءَ یک بلاھے ودی کُتگ ات۔ من نہ گُشاں کہ اے نیمون ءَ آئی ءِ سخت گیریں فکرءُُ کرد ءَ را راست گُشگ بہ بیت بلے چریشی ءَ اے ھبر جوانی ءَ پدّر بیت کہ قبلئی ملکے کہ انسانی حقانی پہریزءِ حوالہءَ نامدار اِنت، آئی ءِ چاگردءَ رُستگ ءُُ مزن بوتگیں زہگے چہ وڑا اے پیمیں ھدّ ءُُ بنداں سربوت کنت۔ آ وتی زہرءُُ ٹپّی ئیں مارشتاں دگہ چہ پیمادرانگاز کت کنت؟ من آئی ءَ را بے گناہ ثابت کنگءِ جُہدءَ نیاں بلے ترا گُشگ لوٹاں کہ آئی ءَ را چونیں گڑءُمنجیں چاگردےءِ تہا بند کنگ بوتگ۔۔۔ نوں وت بچار کہ من چونیں جنجالانی آماچ بوتگاں۔ منی خاندان ءُ کہول ءِ بربادی یک نیمگے، دومی نیمگا من چمِّ وت گندگاھاں کہ منی چُک چہ منی دستا روان اِنت ءُُ وتارا چہ ہماچاگردءَ درکنان اِنت کہ آئی ءِ تہا رُستگ ءُُ مزن بوتگ۔‘
آھانی گپءُُ تران یک جارے ءِ سوبءَ کپّی بوت۔
’بانُکانءُُ واجہاں! دمانےءَ پد ما بینظیر بھٹو انٹرنیشنل ائرپورٹ اسلام آباد ءَ ایر کپیں۔ وتی سیٹانی تنگاں بہ بند اِت ءُُ وتی سیٹاں تچک بکن اِت۔‘
اصغر حیران اَت کہ ہشت کلاک گوست اَنت بلے آھاں ہچ سما نہ بوت۔ حسن چہ وتی زندمان ءِ نوک بووگءِ حیال ءَ ہنچو دلگوش اَت کہ ہما مردءَ کہ آئی ءِ دیما وتی دل ئی ھالیگ کُتگ اَت۔آئی ءَ رااجازت کنگ ءَ ھم بیہال بوت۔ وھدے اصغرؔ سامانانی رسگ ءِجاہ ءَ وتی سوٹ کیس ءِ ودارءَ اَت۔ حسن چہ آئی ءِ کِرّءَ گوست۔
’ترا زانا سامان گون نیست؟‘ اصغرءَ جُست کُت۔حسن اوشتات، دمانےءَ اصغرءِ نیمگا چارتءُُ گُشت ئی۔
’من 25سال ساری گوں لوتیں پیتی یے ءَ چدا شُتگ اِتاں ءُُ ہنّوں من کسانیں دستی پیتی یے ءَ گوں واتر بوتگاں۔ منی بڈّءَ بس منی زندمان ءِ گرانیں بار ایر انت۔‘
آئیءَ دیم چکرینت ءُُ وتی کسانیں پیتی ءَ گِرّان ءَ روان بوت۔ ایشی ءِ چیرءِ پرّگ گوں نیلون ءِ سادےءَ مان اڑ اِت،
وھدے آئیءَ ایشی ءِ گیشّینگ ءِ جُہد کُت تہ آ گنتر گوں پرّگ ءَ مان گیشِّت۔
حسن دیما روان بوت ءُُ بالی پٹّ ءِ درآھگی دروازگ ئی پچ کُت۔ کمے دُور آئی ءِ کسانی ءِ میتگ آئی ءِ وش اَتک کنگءَ ساڑی اَت۔( اے رجانک میاں رضا ربانی ءِ چھاپ بوتگیں کتاب ’’ چماں اندریں مہلوک‘‘ ءَ زُرتگ)۔
***