شُبین …..عنبر پنجگوری 

شُبین (اصطلاح) پہ زانتہ لبزانک ءِ سرین انت، بزاں لبزانک ءِ میل ءُُ مدار ءِ ریدگیں تہر جُنز ءِ پہر، ازم ءِ چہر انت، اگاں شُبین میچاڑ بوت، چون پہربندیت،کہ شکلین شبین ءِ خدابندان، بودناکی ءِ پرسندان، جنز ءِ سرسنداں۔
لبزانت پدءَ زانتکار، سوگہیں رُژن ءِ خدابند بے موہ ءُُ مدار دور نہ کنت۔ ساری ءَ جاور ءِ میل ءَ چار ایت۔ ایراد ءُُ ایرجیگی ءَ دیم ءَ دارایت۔ نون پہ لیکہ ءِ مول ءُُ مرادءَ وتی ازم ءَ شہارایت۔ بلے ہما ہم باز جاگہ ءَ سَہہ وارت۔ شبین ءَ سرگوز کنت۔
واجہ عطاشادؔ نوکیں لبزانک ءِ ڈیکی زانگ بیت۔ بلکن اے سدّک انت۔ واجہ عطاشادؔ ءِ یک درورے واجہ ڈاکٹر واحدبزدار کہ وت یک مزن شہار لبزانتے۔ یک جاگہے گُشیت:
”عطاشادؔ ءَ وتی لچہانی تہا بازیں جاگہاں وتی ذاتی شبین ءُُ چَہرّ کارمرز کرتگ انت، کہ لس بنی آدم ءِ حاترا آیانی فہمگ ءُُ زانگ سک مشکل ءُُ گران انت۔ پمیشکا عطاشادؔ ءِ شاعری ءِ فہمگ ءُُ زانگ ءِ حاترا ایشی ءِ لسانی وڑ ءُُ بھیر ءَ شہ سرپد بوئگ باز ضروری انت، کہ آئی لوز چے مانا ءِ حاترا کارمرز کتگ۔ یا ایشی ءِ اسلوب ءِ کارمرزی چون مانہان درگیج ایت۔ چوش آوتی لچہانی توک ءَ عامین ءُُ سادگیں لوزاں کارمرز کنت۔ بلے آیانی مانہانی درگیجگ ءِ حاترا مزنیں پابندی۔ سُرپر ءِ ضرورت انت“
واجہ ءِ گشتن وتی جاگہ ءَ سَدّک ءُُ سلہہ انت۔ بلے بچار اِت کہ اے گپت ءَ گوں کجام وست ءَ پیوست جنت۔ واجہ ءِ نبشتانک پرمغز۔ بلے لکھ وڑ ءِ چہر بے تام۔ ہمے کسانکیں نبشتانک ءِ تہا نازانتی ءُُ ناسرپدی صاف ظاہر۔ چیاکہ آئی ”راست نبیسگ“ ءِ پدگیری کرتگ۔ سربیری ءِ توہان انت۔ ہمے نبشتانک ءِ تہا رَد کرتگین حرف (آب) اوار انت۔ وہدیکہ واجہ عطاشادؔ وتی نبشتانکانی تہا ہر لبز ءَ را آئی بُندری گومب ءَ نبشتہ کرتگ۔ ”راست نبیسگ“ ءِ پدگیری ہچ بر نہ کرتگ۔ چوکہ واجہ بزدار ”حاترا“ اولی سطر ءَ ”ہاتر“ ءُُ دیمتر ءَ تناسر ”حاتر“ نبشتہ کنت۔ ”شاعر ی“ ءَ ”شائری“ ”ضروری“ ءَ ”زلوری“ ”عام“ ”ہام“ نبشتہ کنت۔ اول ہمیش کہ ہر لبزانت ءُُ زانتکار ءَ را وتی جند ءِ سر ءَ بیسہ بہ بیت۔ وت سلہیں راہ ءِ سر ءَ رؤک بہ بیت۔ پہ وتی نبشتانک ءُُ گشتانکاں یک سلہیں راہبند، راستین راہے گچین بہ کنت۔ ہمے راہ ءِ سر ءَ پہ دلجمی بِہ رَؤت۔ اگاں برے اِد، برے اود بوت۔ بِزاں راہ دربر نہ بوت۔ چُشیں زانتکار کہ آئی وتی جند یک مہرکمین لیکہ ءِ واہند ءُُ خدابند نہ بوت، آئی نبشتانک ءُُ گشتانک گیش ارزشت نہ دار اَنت۔ واجہ بزدار یک نیمگ ءَ مزن شہار زانتکار شہ نویس، دومی نیمگ ءَ چو سربیر۔ سرگردان اے گپّ ءَ نہ مارایت۔ من اولی سطر ءَ چے نبشتہ کرت ءُُ دومی سطر ءَ چے، گڑا آئی دومی ءِ نبشتانک، گشتانک ءُُ گفتارانی سر ءَ چمشانک ساڑ ءُُ ایراد تان کجام ہند ءَ۔ باید ہمیش انت، ما وت ءَ را یک پختہ ازم ءِ پدگیر دیم ءَ بیاریں۔ بندری ازم ءِ تو بندری ازم ءِ حرفان کارمرز کنیں۔ راست نبیسگ تو یک ءَ ہمائی سر ءَ بوشتین دیمتر ءَ واجہ بزدار روچ دراہتی بلوچستان ءِ نندوک۔ زبان بندری مُہرکمین۔ تمام عربی حرف روچ دراہتی زبان ءِ بہر واجہ ءَ اے گنوکی سربیری ءِ تہا چون ءُُ چے پیم دور کرت۔ سرپِر نہ بیت۔ گُش اَنت گنوکی پہرے نہ انت۔ ہرکَس وتی بہر ءَ بِہ زُوریت۔ بلے انّوں مئے لبزانت ءُُ زانتکار گنوک ناکہ ریٹائی حد سر انت۔ نہ کَسّے ءَ را وتی شرف ءِ سد ءُُ نہ ایرجیگی ءِ سما۔ بس ہرچی دپ ءَ دراہت، گُش اَنت۔دل ءَ لوٹ اِت۔ نبشتہ کرت۔شبین (اصطلاع) چوشیں اِزمے نہ انت،کہ ہر کسی دل بِہ لوٹ ایت، شہ وتی دل ءَ لبز چوڑ کنت، کارمرز کنت۔ شبین شہ زبان ءِ بنگیج ءَ مُہرکمین ءُُ گبرین ءُُ زبرین فہم ءَ اوار آیان انت۔ مروچی بنداتی لبزان ویل کنگ آیانی جاگہ ءَ وت ساچ لبزکارمرز کنگ ءَ پد تو بگش، کہ من ڈاڈا ءِ لسان ءُُ بیان آں۔ زانتکاراں، قلمکاراں، نازانتی، ناسرپدی انت۔واجہ عطاشاد ءَ کارمرز شبین بورینتگ آیانی جاگہ وت ساچ کارمرز کرتگ۔ ہرکس زانت گندیت، وانیت، سرپد بیت، بلے دپ ءَ پچ کرت نہ کنت۔ دگنیا من ءَ بارین چے لیکیت۔دگنیا ءِ لیک شرگداری بوت۔ شرگداری ہرکسی حق انت۔ دل ءِ میل انت۔ شر ءُُ گندگ ءِ کیاس ءُُ تول انت۔ کیاس ءُُ تول ءِ تہا بے ایمانی، بددیانتی مہ بیت۔ وتی ساڑ ءُُ دومی ءِ ایرجیگی مہ بیت۔ پہ دروت عطاشاد ءِ لہتیں بند اِد ءَ آرتگ اَنت، کہ آئی بندری شبین بورینتگ وت ساچ کارمرز کرتگ۔
۱۔”منی کڈک ءِ برمشے مہ بلیت،چوش نہ بیت“
برمش ءِ مانا انت، رُژنائی، آچ بلیت، چراغ بلیت، نوں رُژنائی شہم کنت۔
۲۔ ”آدمی ذات ءِ اے رستری جاہ ءَ ہرکوہ ءِ پشت ءَ یک لدیگے“ انسان ءِ واسطہ بلوچی ءَ پہ وجّ ءُُ درچ کارمرز لوز بنی آدم انت، آدمی ذات نہ انت۔ دومی نیمگ ءَ لدیگ ”ہوک“ ءَ گُش اَنت ہُوک یک ساہدارے”لَد“ بلوچی ءَ ذگرین لبز بِزاں جنگل۔ چوکہ اِے بتل”پیدارک ءِ لد، رستر، شیر پلنگ، گرک تولگ ءَ گُش اَنت۔ رستر ءِ پنجگ انت۔ وہدیکہ ساہدار ءِ سرمب رستر کوہ ءُُ اگار ءِ وہدیکہ ساہدار جنگل ءِ بومی انت رستر گوشت، ہَڈّ، ہَنچیں چیز وارت۔ وہدیکہ ساہدار ایوک ءَ کا ہ چریت، پمیشکا گوک، حر، اَسپ، پس ءِ وڑ ءَ ہُوک ہم کاش، کُلّ۔ یک جنگل ءِ ساہدارے ایوک ءَ کاہ وارت۔ ہُوک پہ کوہ ءَ سرکپیت ءُُ نہ کَسّے ءَ تاں مروچی ہُوک ءَ را تلارانی سر کپ ءِ گواہی داتگ بِزاں ہُوک بوت لد ءِ ساہدار۔ کوہ ءُُ اگار نہ۔”کینگ ءُُ کست ءِ جمرانت، نپت شلیت ءُُ ہار بیت“ نوں بچار واجہ ءِ مزن شہاری ءَ نپت چے، یک آہنی ٹکرے، گروگ جنت، جمر گرندیت، گشان آزمان ترکیت، آہن ءِ ٹکر کپیت پد ءَ ہمے آہن زمین ءِ تہا روت۔ اگاں بان درہچ، دار یا دگہ چیزے ءِ سرءَ کپت، آئرا کپّ کنت، کلّیت۔ گوستگیں بلوچاں ہمے نپت ءِ آہن شہ زمین ءَ درکتگ۔ پروت ءَ سلاہ جوڑ کرتگ۔ نپت ءِ شلگ ءَ اگاں تو نوک ءُُ شرترین شبین گُش ئے سرزوری نہ بوت بلکن مسترین نازانتی انت۔تیوگین لچہ کاری ءِ تہا باز چُشیں دروت اوار، بلے انوں ہمینکس۔
واجہ عطا شاد ءِ پدگیری ءَ نہ ایوک نوک باہند بلکن پختہ کار ہم ہرچی دپ ءَ درکیت۔ نبشتہ کن اَنت۔ واجہ مہراللہ مہرؔ یک وشّ رواج نبشتہ کارے آوتی نبشتانکانی تہا نہ ایوک شبین بلکن سنگ ءُُ پارسنگ ءِ سک گواہ گوری کنت۔ بلے ہَنچین چاگردی سرزوری ءَ برے برے بے میل بیت۔ وتی نبشتانکے ءِ تہا یک جاگہے نبشتہ کنت: ”بگپان“ اُشتر ءِ مچّی ءَ را بلوچی ءَ ”بگ“ گُش اَنت۔ بگ ءِ ساہنوک ءُُ چارینوک ءِ پہ لبزانت ”بگ جت“ جت، گبرین بلوچی لبزے،کہ پہ ساتوک ءَ پہ کارمرز انت۔ البت اسپ ءِ گلگ ءَ پہ گلگ پان انت۔ دومی نیمگ ءَ گوک ءِ گورم ءَ پہ گوہال ءُُ پس ءِ رَمگ ءَ پہ شبانگ /شپانک/ شوانگ۔ پیداورانت،کہ اے پیمیں جاور لبزانک ءِ جہہ گیری ءَ پہ گیش دروری نہ کنت۔ باید ہمیش انت، کہ میل ءِ مہاڑ ءِ نیمگ ءَ شہار بہ بیت رُژن ءَ پہ وجّ کارگرگ بہ بیت۔ مول ءُُ مراد ءِ زبرین بُندر سرگوز ءُُ ہُٹّ مہ بیت بودناکی پہ پدکنزی بدل مہ بیت۔