یار جان ءِ ماہتاک بلوچی زند…..وحید عامرؔ

دو ہزار سئے ءِ سال اِنت، من راسکوہ ادبی دیوان ءَ نوکی چار پنچ سال بیت کہ باسک بُوتگ اُن۔ ہر یک شمبے ءِ روچ ءَ راسکوہ ءِ بُنجاھی کار گِس ءَ ہپتگی لبزانکی مجلس ءُُ شئیری دیوان برجم دارگ بئیگ ءَ اَنت۔ راسکوہ ءِ ءَ اِے لہتیں سالانی تہامن چارگ ءُُ مارگ ءَ اَت اُن کہ لہتیں مردم گیشتر نامدار اَت اَنت چوکہ کفایت کرار، ڈاکٹر عالم عجیب، ناشاد رؤف، دستگیر صابر، غمخوار حیات، نسیم سحر ءُُ دگہ دگہ، بلے شہ مُچّان زیات کفایت کرار ءِ ارزشت ءُُ قدر ءَ مار اِت اُن۔ کفایت ءَ سنگت گیشتر عزّت ءُُ شرپ دات اَنت ءُُ آھم پہ سنگتاں چوھما بتل ءُُ وساھِت ئیگ ءَ کہ ”جنینے نہ اِنت پورہ ماسے“ بِزاں کفایت کرار پہ سنگتاں سنگتے نہ پِسّ ءُُ مزنیں برا سے اَت۔ راسکوہ ءِ تہا سنگتاں یک وڑ ءُُ برابر دارگ ءَ اِے مرد بلاہے اَت۔ آنکہ نیم سری درد ءِ گواچی اَت بلے راسکوہ ءِ مجلسانی تہ ءَ درد کُشیں (Pain killer)گولی وارت ئےِ بلے مجلس ءَ آسرے ءَ رسینت ئے۔ آھُداداتیں گُشادانی چیدگے اَت۔2000 ءِ سال پہ بلوچ راج ءَ گرانیں سالے بُوت پرچے کہ اِے سال بلوچی زبان ءِ نامدرایں گُشندہ نور خان بزنجو ءُُ بلوچ جہد کار صالح بلوچ ءِ ھمراہی ءَ کفایت کرار بیران بُوت اَنت۔ ھر سئے ءِ مرگ شہ اِے سبب ءَ تورگ ءَ اَت پرچے اِے ھر سئے لائکیں ورنا اَت اَنت ءُُ ایشانی ورنائی ءِ مرگ پہ ھر بلوچ ءَ دلی دردے اَت۔
شہ کفایت کرار ءِ مرگ ءَ پد ما (راسکو ہ ادبی دیوان ءَ) آئی چِلّ (40)ءِ روچ ءَ یک مراگشے برجم داشت اَن ءُُ پد ءَ آئی اولی سالروچ ءَ ھم یک مزنیں مراگشے اڈ دئیگ بُوت کہ اِے مراگش ءَ بلوچی ءُُ براھوی زُبانانی نامداریں نوشتہ کار صباء دشتیاری (شہید)، ڈاکٹر عبد ا لصبور بلوچ، افضل مُراد، نور خان محمد حسنی، ڈاکٹر علی دوست بلوچ، وحید زہیرءُُ دگہ بازینے۔ اِے مراگش ءَ راسکوہ ادبی دیوان ءِ ھم کُمکی ءَ کفایت کرار ءِ دو نزّینکیں مردم ءُُ رشتہ دار عبداللہ بلوچ ءُُ یار جان بادینی ہم گام ءُُ ھوار اَنت۔ ءُُ ھمدءَ من ءَ سما کپت کہ یار جان بادینی کفایت کرار ءِ ناکوزہگ ءُُ ھم تبکّ اِنت ءُُ مرچاں ”ماہتاک بلوچ زند“ ءِ نام ءَ یک تاکے کشّگ ءَ اِنت ءُُ شہ بلوچی زند ءِ کشّگ ءَ پیش آماھتاک بلوچی لبزانک ءِ شونکار ءُُ سر شونکار ءِ ھم کُمکّ ءُُ ھم کار بُوتگ۔
بلوچی لبزانک ءُُ زبان ءِ پِڑ ءَ یار جان بادینی یک ھوالکارے ءِ دروشم ءَ زانگ بیت۔ ءُُ آشہ ھوالکار انی رِد ءَ وتی یک جتائیں ارزشتے دار اِیت۔ بلوچی ھوالکاری ءَ پولکاری رنگ ءَ سک باز دیمروئی داتگ ئے۔ آھما ھوالکار اِنت کہ آئی ترکمانستان، عربستان، افریقہ ءُُ دگہ مُلکاں نِندوکیں بلوچانی باروا پولکاری کُرت ءُُ مار ا آگاھی دات کہ ترکمانستان شیر دل شیردلوف، ڈاکٹر مصطفےٰ محمدوف، خان محمد جہان داد عمان ءِ عبدالعزیز نور محمد رئیسی، شیخ محمد شہداد البلوشی، جمال عبدالکریم العوتی، احمد عبدالکریم العوتی، یاسین بن اُمیتان البلوشی، خالد محمد البلوشی، محب اللہ البلوشی، کیپٹن عبدالقادر البلوشی، غلام فاروق البلوشی، ڈاکٹر دلمراد البلوشی، بانک سارہ البلوشی ءُُ زلیخہ الحاج الذدجالی، افریقہ ءِ نواز بلوچ ءِ پجّی بازیں دگہ دُرملکاں بلوچی درگیجوک یا آوانی زند جاور ءِ باروا بلوچستان ءِ بلوچ راج ءَ آگاھی دئیوک یار جان بادینی اِنت۔ یار جان بادینی ھمے مُلکاں شُتگ ءُُ بلوچاں پَٹّ اِتگءُُ آوانی بارو ءَ وتی ماھتاک بلوچی زند ءِ تہ ءَ نوشتگ کُرتگ ءُُ آگاھی دئیاں کُرتگ۔ بازیں جاھاں آئی ھم دلیں سنگت واجہ نور خان محمد حسنی ہم آئی ھمراہ ءُُ ھمسفر بُوتگ کہ آئی وتی ءُُ یار جان ءِ ترکمانستان ءُُ ایران ءِ ترّ ءُُ تابانی بابت ءَ دو سفرنامہ ءِ کتاب نوشتگ کُرتگ، شہ آکتاباں یکےّ ءِ نام ”ھما یار ان بِہشتُ“ءُُ دومی ءِ نام ”فارس کا مسافر“ اِنت۔ اِے ھر دوکتابانی تہ ءَ بلوچانی بابت ءَ مزنیں زانتکاری ءُُ سر پندی یے رسیت کہ آمُلکانی تہا بلوچ چون شُتگ اَنت یا شہ کجام زمانگاں نندوک اَنت، آوانی زند اود ءَ چون اِنت یا آواں وتی دود ءُُ ربیدگ ءَ چے وڑ ا داشت کرتگ ءُُ آچنکس وشّ ھال اَنت یا بدھال اَنت ءُُ دگہ دگہ…..
بلوچی زبان ءَ یار جان بادینی یک شلیں جہدے (جُہدِ مسلسل) ءِ نام ءِ اِنت۔ آ شہ نَود ءِ دہیکّ ءَ یک شل ءَ وتی کاراں برجاہ داشتگ ئےِ۔ نوشکے ءِ سر ڈگار راستے کہ کِشت ءُُ کِشاری وڑ ءَ اِنکس نامدار نہ اِنت بلے زانتکار پیدا کنئگ یکیں نوشکے سرجمیں بلوچستان ءِ مَٹّ اِنت۔ شہ ریکی بُلّو، بشام، شفیع خان سُمالانی، پکیر قیصر خان پکیرزی، نور اللہ سُمالاڑی، حاجی فتح محمد سُمالانی ؔ، پکیر شاہ دوست پکیرزیؔ، زلیخہ جان پہلوانزیؔ، مُلا گل محمد نوشکویؔ، آزات جمالدینیؔ، میر گل خان نصیرؔ، ماما جمالدینی ؔ، میرعاقل خانؔ، خدائے رحیمؔ بیتاب، پکیر شیر جانؔ ماندائی، کفایت کرارؔ ءُُ دگہ بازینے کہ شہ اِے دنیا ءَ لڈّ ءُُ بار کُرتگ اَنت۔ ھستیں وخت ءَ بلوچی زبان ءِ مزن نامیں فلا سفر ءُُ کِسّہی لبزانک ءِ شاہ نویس منیر احمد بادینیؔ، پروفیسر یوسف ؔبلوچ ءُُ یار جان بادینیؔ شہ نوشکے ءَ بلوچی زبان ءِ حاترا ءَ وتی کاراں پہ گُشاد دیم ءَ برگ ءَ اَنت ءُُ گوں ایشاں ھوار ھوار من ھم لٹّ ءُُ بند کنان ءَ پہ بلوچی زبان ءِ دیمروئی ءَ چو ”سُو سُمار ئیگ ءَ گوں لالا مار“ ءَ گون اُن۔ بل اِد ءَ یک سوالے اِے چست بیت کہ نوشکے ءَ پہ بلوچی زبان ءَ یک یک ڈلگیں نامے پیدا بُوتگ ءُُ آواں بلوچی زبان ءُُ لبزانک ءِ تہا مزنیں نام کٹّ اِتگ ءُُ یاتگاریں نکش ایر کُرتگ بلے چوکہ مکران ءَ بلوچی زبان ءِ وانگ لسّ بیان اِنت ءُُ نوشکے ءَ لسّ بئیگ وتی جاگہ ءَ کہ اِد ءَ جنکّ ءُُ بچکانی کالجاں بلوچی ءَ سبجیکٹے (Subject)ءِ ارزشت ءَ شہ زُورگ ءَ نودر بربیم کن اَنت ءُُ گُش اَنت کہ بلوچی سکّ اِنت گوں ما وانت نہ بیت۔ آنکہ ھمے نودر برگسانی تہا بلوچی گپّ ءُُ ھبر کن اَنت بلے شہ وانگ ءَ ھَزّ کن اَنت، پرچے؟؟ اِے نیمگ ءَ دلگوش گوردئیگی اِنت کہ گوں نوشکے ءَ ھوار ھوار سرجمیں رخشان د مگ، بولان، کچّی، گنداوگ ءُُ سرجمیں روٹِکی بزاں دمگاں بلوچی وانوک نیست۔ گُڑا اِے بلوچی زبان ءِ مَرگ ءِ مستاگے نہ اِنت دگہ چیوے؟؟
من کہ نوشکے ءَ وختے بلوچی زُبان جنکّ ءُُ بچکاں وانینتگ اُن ءُُ آواں وختے کہ من منیر احمد بادینی ءِ کتاباں یا یار جان بادینی ءِ ماھتاک بلوچی زند ءَ ٹیکی کرتگ اُن نود ربراں پرمان کُرتگ اُن کہ ایشاں بوان اِت ءُُ پد ا من ءَ ھال بِد ئیت گُڑا نودر برشہ وانگ ءَ زبہر گِندگ بُوتگ اَنت ءُُ آوانی گُشگ اِے بُوتگ کہ ”واجہ اھر کُجام بلوچی ءَ امّا وتی گسانی تہا کناں اے آوڑنہ اِنت“۔ نودربرانی اِے گپّ ھم وتی جاگہ ءَ راست اِنت پرچے کہ اِے ٹیکنالوجی ءِ دؤر ءَ تننگئے امّا وتی زبان ءِ گالوارانی دُوری ءَ ھلاس کُرت نہ کُرتگ ءَ مروچی رخشانی ءُُ سلیمانی گالواراں نوشتگ نہ بئیگ ءِ جاورے ءُُ مکرانی گالوار ءَ نوشتگ گیشتر بیان اِنت بلے آدگہ دوئیں گالوارانی مردم تننگئے آئی لبزانی مڈّی ءَ وانگ ءَ بلد نہ اَنت۔ نُون وَ گیشتر گالبندھم ھما گالوار ءَ اَنت ءُُ اِے وَ پر وآواں نوکیں جنجالے اَنت۔
ماتننگئے پرچے بلوچی وانوک لسّیں وڑے ءَ پیدا کُرت نہ کُرتگ؟ منی خیال ءَ جواب ھمے کئیت کہ سرکار مئے زبان ءَ ارزشت نہ دنت۔ راست اِنت سرکار ارزشت نہ دنت بلے مئے بازیں لبزانکی گلے شہ سرکار ءَ لکّ ءُُ کروڑانی زَرّاں کہ پہ زبان ءِ دیمروئی ءِ حاترا گِرگ ءَ اَنت گُڑا آواں چے کُرتگ؟؟
مروچی یار جان بادینی ءَ وتی سرجمیں عمر شہ نودربری زمانگ ءَ بِگرتن روچ ءِ مروچی ءَ پہ بلوچی زند ءِ حاترا ءَ داتگ ئے ءُُ ھر ماہ آئی تاک یک شل ءَ کشّئگ ءُُ تالان بیان اِنت بلے دومی نیمگ ءَ اِے تاک ءَ پہ بہا زُورگ ءَ خُدا بِچارت انچو مُپت ءُُ ٹیکی ءَ کسّے نہ زُور اِیت ئےِ بلکن بلوچی زبان ءِ ھر تاک ءُُ کتاب ءِ ھمے جاور اِنت۔ تاک ءُُ ماھتاکاں اگہ شہ سرکار ءِ نیمگ ءَ مالی کُمکّ مہ رستیں گُڑا دیر اِنت کہ بازیں تاکے گوں یار جان ءِ ماھتاک بلوچی زند ءَ ھوار شہ ”یلہ ءَ مَنت اَت اَنت“ مئے سیاسی سروک، وزیر ءُُ گزیر ءُُ مئے لبزانکی گل ءُُ آوانی واکداراں دز بندی اِنت کہ اِے نیمگ دل گوش بہِ دئینت نہ تو گُڑا بلوچی زبان ءِ انٹرنیٹ یا ٹیکنالوجی دؤر ءِ ترندیں ھار جاھے نہ جاھے مَٹّ دنت ءُُ زیان کنت۔ پد ءِ ارمان گُڑا ھچ کار ءَ نئیت۔
ماھتاک بلوچی زند یک باز جوانیں تاکے بلے شہ یار جان بادینی ءَ یک دز بندی یے کنیں کہ آایشی نوشتگ راھبند ءَ یک ڈؤل پکنت ءُُ دومی پاک نویسی بِزاں پروف ءِ ردیانی نیمگ ءَ ھم دلگوشی بِدنت تانکہ واناک بہ بیت۔ بلوچی زند ءِ بیستمی بُوتن روچ آئرا مبارک بہِ بیت ءُُ دُعا اِنت کہ اِے تاک انگت دیمروئی پکنت ءُُ پریشی وانوکیں مردم ھم بے حساب ءَ پیدا بہ بیت۔ یار جان بادینی تَو وتی کار ءَ انگت گُشاد بِدئے، دل پروش مہ بئے، ”بگّ ءِ جنوک بلکن شہ واب ءَ پاد بیا اَنت“ ءُُ دیمتر ءَ سفر ءَ پہ ترندی منزل ءِ نیمگا بیئنت، شالا اَنچو بِہ بات! آمین۔