ادبی جاور حال…..اسحاق خاموش

”بلوچی ءُُ براہوئی زُبان ءِ ارزِشت ءُُ بِستار“ءِ سرھال ءَ ماتی زُبانانی میاں اُستمانی روچ ءِ درگت ءَ ”لیاری لٹریری فورم“ ءِ نیمگ ءَ گُشتانکی دِیوان…..اسحاق خاموش

21 فروری 2020 ءَ”بلوچی ءُُ براہوئی زُبان ءِ ارزِشت ءُُ بِستار“ءِ سرھال ماتی زُبانانی میاں اُستمانی روچ ءِ درگت ءَ چہ ”لیاری لٹریری فورم“ ءِ نیمگ ءَ گُشتانکی دِیوانے بیگاہ ءِ ساھت چار ءَ ماں بے نظیر بھٹو شہید یونیورسٹی لیاری کراچی ءَ مھراب گچکیؔ ءِ پاگواجہی ءَ برجم دارگ بُوت۔وھدیکہ ھاسیں مہمان گُلزار گچکیؔ، ڈاکٹر رمضان بامری، اسحاق خاموشؔ، شرف شادؔ، غنی بلوچ، عُبید ابدال اِتنت۔دِیوان ءِ جارچین زَرخان بلوچ ءُُ امان قاضی ؔ اِتنت۔دِیوان ءِ بندات ءَ زاھد بارکزئی ءَ آؤکیں مہماناں بلوچی چادر بڈّ ءَ دات۔لیاری لٹریری فورم ءِ کارمستر بانُک نازیہ بلوچ ءَ وتی وش اتکی تْران ءِ تہا دِیوان ءَ آؤکیں مہماناں وش اتک کنان ءَ گُشت کہ لیاری لٹریری فورم ءَ وتی چارسال ءِ سفر سرجم کُتگ مئے مول ءُُ مول ءُُ مکسد بلوچی زُبان ءُُ لبزانک ءِ دیمرئی اِنت۔ما وتی آؤکیں پشت پداں ءَ ٹوھینگ ءَ ایں کہ آ وتی ماتی زُبان ءِ ارزشت ءَ سرپد بہ بنت۔آئی ءَ گُشت کہ مرچیگیں مراگش ھمیشی ءِ یک دْرچ یے۔
ماتی زُبان ءِ ارزشت ءِ باروا تْران کنان ءَ اسحاق خاموشؔ ءَ گُشت کہ ”ماتی زبان مردُم ءِ کسانی ءِ زبان بیت کہ چریشی ءَ دُنیا ءِ ہمک ودی بوھوکیں زھگ وتی اولی لبز ءَ درشان کنت۔چریشی ءَ پد وھد ءِ ھمرائی ءَ آ ھما زبان ءَ وتی پتءُُ مات،سْیادءُُ وارث،چاگرد،وتی ربیتءُُ دٗودءُُ ربیدگ،اخلاقی کیلوءُُ وتی نیکراہءُُ دین ءَ سرپد بیت۔اسل ءَ ماتی زبان ہرکسی زِند ءِ ارزشت داریں بہرءُُ پجّار اِنت۔ھپت ھزار زبان ءِ تہا چریشاں بازینے گُشگ وَ بیت بلئے نبشتہ کنگ نہ بیت۔زبان ھما ذریعہ اِنت کہ بنیادم گوں ھمیشی ءِ کمک ءَ وتی خیال،مارشتءُُ باھنداں تاں اے دگہ مردُماں سر کنت۔زبان مردُم ءِ اند ر ءِ جہگیریءُُ نمائندگی ءَ کنت۔بنیادم ءِ چاگرد ءِ تہا گشوکیں زبان انسانی وت ماں وتی سْیادیءُُ نزّیکی ءِ بُن ھِشت اِنت۔ھچ بنی آدم ءِ تہا اے واکءُُ تاگت نیست اِنت کہ آ دگرے ءِ باتن ءَ سر بکشیتءُُ آئی ءِ باروا بِزانت۔اے زبان اِنت کہ آئی ءِ گالوارءُُ لبز یک مردُمے ءَ گوں دومی مردُم ءَ آشناءُُ نزّیک کننت۔“
دیمتر ءَ اسحاق خاموشؔ ءَ تْران کنان ءَ گُشت کہ ”بلوچی زُبان ءِ سرا اے کسانیں وہد ءَ کہ کار بُوتگ تہ کچّءُُ کیل ءِ حساب ءَ سکّ باز کمّ اِنتءُُ معیار(Standered)ءِ رِد ءَ چارگ بہ بیت تہ کوریں چمّ ءَ پِٹّ یے اَرس باز اِنت۔چوش کہ بلوچی ءَ ادارہانی سرپرستی نیست، اگاں گوں وتی کم گُشادی ءَ سید ظہور شاہ ہاشمیؔ، مولاناخیر محمد ندویؔ، حاجی عبدالقیوم ءُُ عطاشاد شادءَ کہ چیزے کُتگ اے آہانی عشق بُوتگ گوں زُبان ءَ……….ءُُ انّوں کہ بانُک کارینا جہانی،صدیق آزاتؔ، ضیا بلوچؔءُُ تاج بلوچ ءُُ اے دگہ نبشتہ کارانی دْروشم ءَ زُبان ءِ نبشتہ رھبند ءِ باروا جیرگ بُوھگ اَنت اے اوں گنج ایت“.بلوچی تاک ءُُ ماہتاکانی چھاپ ءُُ شنگ ءِ کساس ءِ نزوری باروا آئی ءَ گُشت کہ ”انّوں کہ بلوچیءُُ براہوئی ءِ تاکءُُ مہتاک کہ چاپءُُ شِنگ بوھگ ءَ اَنت چو کہ اشان ءَ چہ سرکارءُُ واکداراں کُمکءُُ دِلبڈّی یے نہ رسیت پمشکا اشانی چاپءُُ شِنگی تک باز نَزور اَنت. 1990 ءِ زمانگ ءَ اوں 500 تاک چاپ بُوتگ ءُُ 2020 ءَ اوں 500 تاک چاپ بیت کہ اے پمّا بژنی گپّے“۔
شرف شادؔ ءَ وتی تْران ءِ بندات گوں زُبان ءِ ارزشت ءِ رِد ءَ وتی نبشتانک ءِ بندات گوں رسول حمزہ توف ؔ ءِ گُشتنے ءَ کُت۔
آئی ءَ گُشت کہ لیاری لٹریری فورم جوانیں سرھالے پہ مرچیگیں مراگش ءَ گچین کُتگ۔ بائد اِنت اے رِد ا مئے سیاستداناں بہ جیڑ اتیں، آئی ءَ گُشت کہ ہندوستان ءِ 23 زُباناں سرکاری زُبان ءِ ارزشت دَیگ بُوتگ ءُُ سر کارآہانی سرپرستی ءَ کنگ ءَ اِنت وھدیکہ مئے کِرّااینچو زُبان نہ اَنت بلئے بے کِماری ءِ آماچ اَنت۔اے سرکار ءِ زِمّہ واری اِنت کہ یک لینگویج اتھارٹی یے جوڑ بہ کنت۔براہوئی ء ِپٹّ ءُُ پولکار غنی بلوچ ءَ دیوان ءِ دیما ماں براہوئی ءَ تْران کنان ءَ گُشت کہ مئے سروکانی تہا وژن نیست، آ چہ وتی زُبان ءِ ارزشت ءُُ بستار ءَ ناپوہ ءُُ ناسرپد اَنت۔
ڈاکٹر رمضان بامریؔ ءَ بلوچی زُبان ءِ ارزشت ءُُ بستار ءِ باروا راجدپتر ءِ تاکدیماں لیٹینان ءَ گُشت کہ بلوچی زُبان چو فارسی ءُُ ایدگہ زُبانانی وڑا بدل نہ بُوتگ آئی ءِ زگریں دْروشم وتی جاگہ ءَ برجاہ اِنت۔وھدیکہ انّوگیں زمانگ ءَ اگاں یکّے فارسی ءِ کُنیں گالرِدے نبشتہ بکنت تہ آؤکیں باندات آئی ءَ پوہ ءُُ سرپد نہ بیت بلئے بلوچی ءِ کِسّہ چُش نہ اِنت۔
دیوان ءِ دیما ماں براہوئی ءَ عبید ابدال ءَ اوں تْران کُت۔گُلزار گچکی ءَ دیوان ءِ دیما تران کنان ءَ گُشت کہ ”لٹریری فورم ءِ اے جْوانیں ربیتے کہ آھاں اوّلی رند ءَ بلوچی ءُُ براہوئی ءِ تہا ماتی زُبانانی ارزشت ءِ باروا چُشیں پُر ارزشتیں مراگشے ایر کُتگ۔آئی ءَ گُشت کہ بے زُبان ءَ تنکہ لبزانک ساچگ بیت ءُُ تنکہ زُبان دیمرئی کنت۔مئے سیاسی رھشون چرے گپّ نا آشنا اَنت کہ راجی پجّار ءِ سْرین کرز بِزاں زُبان کُجام جنجال ءُُ جیرھانی آماچ اِنت۔آئی ءَ تْران کنان ءَ گُشت کہ زُبان ءِ دیمرئی ءِ مستریں مانزمان ریاست بنت ءُُ ماں ریاست ءَ اے عمل ءِ پپازوک ءُُ دیمرئی دیوک ناں بُنجاہی سرکار ءَ سماھے است ءُُ نیکہ صوبائی سرکار ءَ سُدّھے پِر۔ آئی ءَ وتی تْران ءِ تہا راجدپتر ءِ تاکدیماں لیٹینان ءَ گُشت کہ میر چاکر عہد بزاں 1454- 1515 بگرداں انگریز ءِ ماں ریاست کلات ءِ ماملاتاں دست مانجنی ءَ بیا، اے نیامجی دؤر ءَ ھاکم، سردار، واکدار ءُُ اختیارداران یک چُشینے نہ گواہ ایت کہ ماتی زُبان بلوچی ءُُ برواہوئی ءِ وانینگ یا سرکاری زُبان ءِ جہت ءَ اشانی کار مردی ءِ باروا دانکے بہ جیڑ ایت یا وتی لوک داستان، شعری مڈّی ءُُ راجدپتر ءَ نبشتہ بکنائین ایت۔“۔براہوئی ءُُ بلوچی ءِ پٹّ پولکار ءُُ نبشتہ کار مھراب گچکی ءَ گُشت کہ اے پہ من یک پہری گپّے کہ من مکران ءِ اوّلی مردُم آں کہ من براہوئی ءِ تہا ماسٹرز کُتگ۔آئی ءَ گُشت کہ براہوئی ءُُ بلوچی ءِ گپّ جنوک مہرگڑھ ءِ وارس اَنت۔آئی ءَ گُشت کہ براہوئی ءِ اوّلی کتاب ”تحفتہ العجائب“ اِنت کہ اے 1292 ئیگ اِنت۔براہوئی ءِ دیمرئی مکتبہء دُرخانی ءِ بلاھیں کِردے۔آئی ءَ گُشت کہ براہوئی ءُُ بلوچی ءِ میان ءَ دگری ودی کنئگ ءِ تہا دری مردُمانی دستے ھَوار اِنت کہ آ، وھدے 1816 ءِ زمانگ ءَ مئے ھند ءُُ دمگاں اتک اَنت۔آھاں براہوئی ءِ ھزاراں لبز یلہ داتنت کہ براہوئی ءُُ بلوچی دمگاں یک دْروشم ءَ گُشگ بنت ایوک ءَ 275 ءُُ پنچ لبز گچین کُت ءُُ ھمے لبزان ءَ دری لیک ات ءُُ براہوئی ءُُ بلوچی ءِ میان ءَ دگری ودی کُتءُُ پدا ھمے جیڑہ لہتے سیاستداناں وتی سیاسی پائدگانی ھاتر ءَ زُرت ءُُ کیش کُت کہ چریشی ءِ سَوب ءَ بلوچی ءُُ براہوئی ءِ میان ءَ گِستائی ودّ اِت۔مراگش ءِ تہا بے نظیر بھٹو شہید یونیورسٹی ءِ وی سی اختر بلوچ، عابد برہوئی،ڈاکٹر عظمیٰ قادریؔ، عبدالسلام عارفؔ، لالہ فقیر محمد،عبدالواحد بلوچ، عبدالسلام عارفؔ، وحید نور، عمران ثاقب، اکرم بلوچ، حبیب حسن،چندن ساچ، ضیا بلوچ،اللہ بخش قرارؔ، اصغر لالؔ، جمیل امامؔ، امدا د خان، چنگیز ساحرؔ، کے بی بلوچ، عارف حکیم، رحیم غُلام،قدیر مجید، عمران فاکرؔ، صدام ہوتؔ ءُُ گُلریز بلوچ ءَ ابید زِند ءِ جتا جتائیں پِڑاں چہ سیادی داروکیں مردُماں بہر زُرت۔
اسحاق خاموش