چاردھمی دالائی لاما ء ِنوبل دَروَنت(لیکچر)…..غلام رسول بلوچ 

برات ءُُ گہاراں!
اے پہ من یک مزنیں شرفء ُ وشی یے کہ من مروچی شمئے میانءَ ساڑیءُُ موجوداں۔ من سک باز گَلءُُ شاداں کہ بازیں کہنیں دوستءُُ ھمبلانی گِندگءَ کہ آ دنیاءِ جِتاجِتائیں کُنڈاں چہ اتکگ اَنتءُُ پہ نوکیں سنگتءِ جوڑ دیگءَ۔منءَ امیت اِنت کہ ما آیوکیں روچاں یکءُُ دومیءَ گِندیں۔ ھما وھدءَ کہ من دنیاءِ جِتاجِتائیں بہرانی مہلوکءَ گِنداں من دائمءَ ھمے یاتءَ کپاں کہ ما کُل چہ بنداتءَ یک وڑیں انسان ذات ایں۔ بیت کنت مئے جَرء ُ پُچ یک وڑ مہ بنت، مئے پوستانی رنگءُُ دروشم جِتاجِتا بہ بنت یا ما جِتا جِتائیں زبانءَ گپ بہ جنیں اے دراہ چم ظاہریءِ فرقءُُ تپاوت انت، بلے چہ بنداتءَ ما کُل یک وڑیں انسان ایں۔ اے ھمے چیز انت کہ مارا یکء ُ دومیءَ گوں بندانت ء ُ نزّیک کن اَنت، اے ھمے چیز انت کہ مارا یکءُُ دومیءِ سرپد بیگ ءُُ سنگتی جوڑ کنگءُُ پہ نزیک کنگءَ اَلمّی انت۔
من مروچی فکر جتگ کہ گوں شما چے وڑیں گپ بہ کناں؟ءُُ من فیصلہ کُتگ کہ وتی حیال ء ُ لیکہ ءَ چہ چیزے شمارا بگوشاں، کہ لہتے جیڑہانی بابتءَ اَنت کہ لس مہلوک یاانسانءِ ذات مروچی آیانی دیمپان انت ھمے بابتءَ گوں شما گپءُُ تران بہ کناں۔پرچیا کہ ما درائیں اے کسانیں جھانءِ زمینءِ بہر انت، مارا یکء ُ دومی ءَ چہ اے در برگ لوٹیت کہ ما را اے دنیاءِ تہا امنء ُ ایمنی ءُُ برابری گوں وتی زِندابرمی بزاں فطری رہبنداں گوں گوازینگی اِنت۔اے تہنایک وابے نئیں، بلکیں اے یک لوٹے(ضرورتءِ) ما باز وڑ ء ُ پیمءَ گوں یکء ُ دومیءِ چمداریں بلے نی ما زیات وھدءَ یک دگرےءَ چے چہ وتءَ سِست کُت نہ کنیں کہ یک جتاء ُ سِستگیں ٹکے بہ بئیں، ءُُ نہ دِگے ٹَکاں ڈالچار کُت کنیں کہ ڈَنی براتاں گوں چے بیگءَ اِنت، ءُُ پما المی اِنت کہ ما وشیءُُ مستیءَ شریدار بہ بئیں۔من یک دگے انسانءِ وڑءَ گوں شما گپ کُتگ، یک سادگیں بکشویےءِ پیمءَ۔ اگاں شما سرپد بئیت کہ من شَر یں گپ جتگ گڑا من اُمیت داراں کہ شما اے راہءِ سرا عمل کن ات۔
منی اے واھش انت کہ من مروچی لوٹاں کہ وتی مارشتاں ءُُ تبتءِ مہلوکءِ جاوراں ءُُ واھشاں شمارا ھم شریدار بہ کناں۔ نوبل داد یک دادےءِ پہ تبتءِ مردمانی جذبگ ءُُ ھمتء ِکہ چل سالءَ چہ دَرملکی زوراکیءِ ءُُ قبضہ گیریءِ ھلاپءَ وتی زور ءُُ ھمّتءُُ حوصلہ دَور نہ داتگ انت۔یک آزادیں مردمے ءِ بستارءَ اے منی ذمہ واری اَنت کہ من یک مفتیں پوہ کنوک ءِ پیمءَ وتی ڈیھءِ مر د ءُُ زال بُولیں بندیگانی بابتءَ گپ بہ جناں۔ من ھمامہلوکءِ کہ منی ڈیھءِ مردمانی تکانسریءِ سوب انت گوں آیاں تردی یا پہ زھری تران نہ کناں۔ آ ھم انسان انت وشی ءُُ برابریءِ حقدار اَنت۔ آ مئے مہرانی حقدار اَنت۔من مروچی وتی ملک ءُُ وتی مہلوکءِ واھشتانی دَردءُُ دوٗرءِ جاورانی بابتءَ شمارا حال دیگ ءُُ سہی کنگءِ حاترا گپ جنگءَ آں،پر چیا کہ مئے جہد پہ آجوئیءِ واستہ ایں۔ راستی ھما یکیّں صلاح اِنت کہ مارا گون انت یا مئے ھمراہ انت۔
اے یک گواچنےءِ(حقیقت) کہ ما کُل چہ بنداتءَ یک وڑیں انسان ایں کہ وشیءِ لوٹوک ءُُ شوھازیگ ایں ءُُ وتءَ سکیءُُ سوریاں چہ پہریزگءِ لوٹوک ایں۔ ھمے حیال برات ءُُ گہارانی مدد ءُُ کمکءِ زانگءَ پیدا کنتءُُ یک ھمدردیں مارشتءِ پہ مہر ودوستی ءُُ حدا پرستی ءِ پہ دگرءِ واستہ ھم۔ اے پہ بدل بیگءَ المی اِنت،اگاں مہ کدی پَشکپتیں ءُُ زندگ بیت ایں اے نَز اَتکگیں جھانءِ تہا کہ ما جاہمنندیں، ما یک ءُُ دومیءِ لوٹانی (ضرورتانی) بابتءَ ء ُ چار ء ُبچارءَ ابیدما تہنا وتی نَپ ء ُ سیتءِ پشتءَ کپتگیں، ما نہ تہنا دِگراں تاوان دیگ ءَ ایں بلکیں وتارا ھم ھلاس ء ُ نزور کنگءَ ایں۔اے راستی اے نوکیں کرنءَ چو روچءِ رژنائیءَ پَدر بیتگ ما مروچی اگاں یک ایٹمی جنگءِ جارءَ بہ جنیں گڈا بزاں اے وت کُشی ءَ ابید دگے ھچ نہ بیت یا کمّو وھدے نپ ءُُ سیتءِ زیرگءِ حاترا گوات ءُُ دریاءِ تہاگند شنگ کنگ،اے وڑ کنوکاں زانگ لوٹیت کہ ما وتی زندءِ حاترا بازیں بنیاداں تباہُ بربادکنگا ایں۔پہ بستارے یک چمداریں انسانی ذات ءِ مروچی آئی کِرّا ابید چہ وتی جہانگیری ذمہ واریءِ مارگءَ دِگے ھچ راہ ء ُدر نیست۔
مروچی ما دراہیں مہلوک پہ راستیءَ یکیں مانشولی کہول ایں۔ اگاں دنیاءِ کجام ھم کنڈا چیزے بہ بیت ما کُل اثر مند بئیں۔ اے اثر چپء ُ راست دوئیں صورتءَ بیت کن انت۔ ماتہنا اے نہ زانیں کہ دگے جاہاں چے بیگءَ انت، بلے منت واریں چندائیں نوکیں مواصلاتی ٹیکنالوجیءِ کہ آئیءِ حیرءُُ برکتءَ چہ ما تچکءَ تچک ھما سرگزاں چہ اثر مند بئیں کہ باز دیرءَ بیگءَ انت۔ وھدیکہ زھگءِ رودراتکی افریقہءِ تہا چے تُن ءُُ شُدءَ مرگءِ آماچ بہ بیت گڑا ما ھم اِدا غمیگ بئیں۔ ھمے وڑا کہ مارا وشیءِ مارگ ھم سما کپیت۔وھدیکہ یک کہولے ءِ نیمگءَ چہ بازیں کرنءَ پددیوارءِ برلنءَ چہ وتءَ آزات کُت ءُُ وتارا دوبر یکجا کُت۔ وھدیکہ ایٹمی ویل دگے ملکے ءَ سک باز دیر بہ بیت پدا ھم مئے فصلاں ءُُ مال ءُُ دلوتاں تاوان دنت ءُُ مئے جان دراہی ء ُروزگارءَ چہ مئے دستءَ پُلیت، مئے جان سلامتی ء ُ امن ء ُ ایمنی ھما وھدءَ گیش بیت کہ دو دژمنیں ٹولی سول کننت۔
بلے جنگ یا امنءُُ ایمنی، تباہی یا ابرمءِ (قدرتءِ) دیمپانیءِ ھلاپ ورزی یا انسانی حقانی دیمروی ءُُ جمہوری آزاتی، غریبی یا نکانی گہبودیءِ(مادی بہبود) شَرکنگ، اخلاقی کمیءُُ روحانی قدر یا آیانی دارگ ءُُ دارینگ یا انسانی فکرءِ دیمرویءِ بابتءَ پٹ پول بکنیں بچاریں مارا ھمے گندگءَ کیت ایں کہ اے کُل جتاجتائیں حالت یا جاور نیاں، اِیشاں گو ں یک ء ُ دومی ءَ شریءِ سرا گشینت کت کنیں۔ در اصلءَ اے سک باز بزانکہ کلیں کش ءُُ پاناتاں چہ وت ما وتءَ بستگ انت۔ مارا ھمے پگرءُُ حیالءَ گوں نزّیکی کنگ المّی اِنت۔
اے ھبر یات بہ بیت کہ ا منء ُ ایمنی پہ شُدء ُ گژنے آماچیں مردمانی واستہ ھچ مانانہ داریت۔ امنءُُ ایمنی یے پہ لَٹءُُ کُٹءُُ ظلمءِ آماچیں ضمیرءِ بندیگیں مردمانی ٹپانی درمان نہ بیت انت۔ نہ پہ ھمایاں کہ آیانی دوستیں مردمءِ ھارہیروپےءَ زیان بیتگ۔ امنء ُ ایمنی تہنا ھما چاگردءَ مانیت کہ ھما جاہءِ مردم آزات بہ بنت ء ُ گژنیگ مہ بنت۔یک حقیں ء ُ راستیں امنء ُ ایمنی ھما چاگردءَ مانیت کہ آ جاہءَ ذہنی ایمنی بہ مانیت ء ُ اے وڑیں جاوریک ء ُ دگراں گوں ھمگرنچ بنت۔ھنچوش کہ ما بُرزا اے چاراِتَ کہ دگے جاور بزاں یک پلگاریں چاگردے، زَرء ُ مال ء ُ دولت ء ُ جمہوریتء ُ حاص نیوکلیئر جنگء ُ مادی ترقی امنء ُ ایمنی دیمءَ بازیں ارزشت نہ دار اَنتء ُ ا ٓ انسان ذاتءِ وشیءَ المّی نہ کن انت۔
اے گپءَ ھچ شک نیست کہ دنیاوی دیمروی انسانانی دیمرویءِ واستہ باز ارزشت داریت۔تبّتءِ تہا ما تیکنیکی ء ُ اقتصادی دیمرویءِ واستہ باز کم دلگوش داتگ ء ُ مرو چی ما مارگءَ ایں کہ اے یک مزنیں ردی یے۔ ھمے یکیّں وھدءَ دنیاوی دیمرویءَ ابیدچہ ارواحی دیمروی ءَ ھم گرانیں جنجالءِ پیدا کُت کنت۔باز یں مُلکانی تہازیات دلگوش یا ارزشت دَری چیزاں دیگ بیتگ وھدیکہ تہی دیمروی دلگوش دیگ نہ بیتءَ، گڈ ا ھر وڑیں جنجال ھمے مُلکانی تہاپیداگ بنت۔منی حیالءَ ھر دوئیں ارزشت دار انت ء ُبلے اے ہم المی انت کہ ھر دوئیں پجیءَ ء ُ برابریءِ بنیاتءَ دیمروی بکناں۔
تبتی مدام یک وشکندیں ء ُ شوقیں مہلوک ءِ وڑ ء ُ پیمءَ دَرملکی سینی نیمگءَ چہ ستا کنگ بنت۔ اے مئے راجی کِرد ءِ بہرانت، کہ دوٗد ربیدگ ءُُ دینی شرپانی نیمگءَ چہ اڈ داتگیں ذہنی امن ءُُ ایمنی کُٹنبانی نیامءَ چہ دگے کُل زندگیں ءُُ زانتکاریں مہلوک ءُُ انسانءُُ جناورانی واستہ مہرءُُ دوستی ءُُ رحم دلیءِ بستارءِ سرا زُور انت۔تہی ا منءَ یلا دا ینت اگاں تئی کِرّا تہی امن ءُُ ایمنی است گڑا دَری جنجال تئی امنءُُ ایمنیءِ جہلاکیں ھمبستگیءَ اثر مند کت نہ کناں۔ ھمے حالت ءَ گوں شما جیڑاہاں پہ گیگءُُ وڑ پیم ءَ گیشوارکنگءِ پجیّءَ وتی وشیاّں ھم برجاہ دارانت۔اے باز المی انت، ابید چہ ایشیءَ تو ھمے وڑا آرام ءُُ وشیں زندے دنیائی یااصلی جاوراں گوں گوازینت کت نہ کنے۔البت شمے تکانسری گیش بیت کُت کناں۔ایشانی ارزشت شرّی ءِ سرا پدّرانت، پمشکہ، اے حالتانی ءُُ ایشانی وت ما وتی ھمگرنچی سرپد بئیگ ءُُ پہ جیڑہانی شریءَ گیش گیوار کنگ ءِ حاترا دراھیں چیز مارا شرّیءِ سراچارگ ءُُ ٹپاسگ لوٹاں ءُُ اے یک ارزانے کارے ھم نئیں۔بلے اے کار ءَ یک کسانیں نپ ءُُ سیتے است اِنت۔ بایدانت کہ ما اے یکیّں جنجالءَ گیش ءُُ گیوارءَ بکن ایں چیا کہ اے یک نوکیں ءُُ گراں تریں جنجالءِ پیداگ کت کنت، راستیءَ مارا دگے ھچ راہءُُ راہبند نیست۔مئے واستہ المّی اِنت کہ ما یک جھاں گروکیں ذمہ واری یے مارگءِ دیمرویءَ بکن ایں۔ نہ تہنا ڈیھ زانتی(جغرافیائی)حوالہ چہ بلکیں جِتاجِتائیں جنجالانی سرا کہ آیاں مئے زمین دیم دیگءَ ایں۔
ذمہ واری تہنامئے ملکءِ رہبراں گوں ھوار نہ اِنت یا گوں ھما یاں کہ پہ یک حاصیں کارےءَ دارگ یا گچین کنگ بیتگ اَنت، اے ذمہ واری ھر یکےّءِ ئیگ انت۔امنءُُ ایمنیءِ بندات چہ ما ھر یکءَ بیت کنت۔ وھدیکہ گوں مارا تہی امن ءُُ ایمنی بیت، گڈا ما وتی چَپُ چاگردءِ مہلوکءَ گوں ھم امن ءُُ ایمنی سرا نشت کُت کنیں۔ وھدیکہ مئے ٹک ءُُ قبیلہ امن ءُُ ایمنیءِ جاورانی تہا ایں گڈا ما ھمے امن ءُُ ایمنی گوں وتی ھمسائیگاں ءُُ اے دگراں شریدار کت کن ایں۔ وھدیکہ ما مہر ءُُ دوستی ءُُ مہروانی پہ دگراں کنیں، اے نہ تہنا دگراں مہرءُُ وستی ءُُ حیالداری ءِ مارشت ودی کننت، بلکیں اے مارا ھم وتی تہی وشیءُُ امن ءُُ ایمنی ءِ ودی کنگءَ کمک دات کننت۔ءُُ دگے وڑءُُ پیم ءُُ راہ ءُُ در است کہ آ مہرءُُ دوستی ءِ جذبگ ودی کت بہ کناں ءُُ اے مارشتاں دیمءَ بُرت بہ کناں۔پماچیزے راہءُُ در مئے دین انت کہ مارا مہر ءُُ دوستی بارتءُُ سر کنت۔پہ دگراں بیت کنت اے غیر دینی کارے بہ بیت۔ مئے ءُُ شمئے واستہ اے گپ تہنا ارزشت داریت کہ ھر یک ءِ وتی ذمہ واری گوں یک حقّیں جہدےءِ بکنت پہ یک ءُُ دومیءِ ءُُ ابرمی چاگردءِ(قدرتی ماحولءِ)واستہ کہ ما دراہیں یک شرّیں ذمہ واریں زندے بگوازینیں۔
منءَ چہ کش گورءِ دیمرویءَ سک باز دلبڈی رستگ۔ بازیں ملکانی ورنا حاص طورءَ گوریچانی یورپءِ تہا ھر وھدءَ پہ چاگردءِ بیم ناکیں تباھی ھلاس کنگءِ کہ اقتصادی دیمروی ءِ نامءِ سرا دنیاءَ ریپینگ بئیگاانت آئیءِ ھلاپءَ توار چست کنگ بیتگ۔ دنیاءِ سیاسی رہبراں اے جنجالءِ ھلاس کنگ ءِ حاترا شرّیں گام گیج زیرگ بندات کُتگ۔ چاگرد ء ُ دیمرویءِ سرا عالمی کمیشن ءِ نیمگءَ چہ اقوام متحدہءِ کارگشادءَ حال سرکنگ ءَ پد(رپورٹ دیگ) ا ے اڑاندءِ سرا پہ اشتاپیءَ حکمرانءَ سرپدی دیگ یک مزنیں گام گیجے۔ جنگ جتگیں ہندانی تہا امن ءُُ ایمنی برجا دارگ ءِ ءُُ چیزے مہلوک ءِ وت واجہی ءِ دیگءِ حاترا شرّیں جہدےءِ آسرءَ چہ اوغانستانءَ سویت ءِ فوجءُُ نیمبیا چہ اسٹیبلشمنٹ ءِ دَرآیگ بازیں وھدءَ بے جنگ چوپءِ ماشوریں جنزءَ چہ کسمانکی (ڈراماہی) بدلی پہ راستیں جمہوریت ءِ واستہ کہ بازیں مُلکانی نزّیک اتکءَ بازیں جاھانی تہا انچوش کہ چہ منیلا ءُُ فلپائن ءُُ داں رودراتکی جرمنی برلن تہا بدلی اَتکگ۔سردجنگءِ دوُر چم ظاھرءَ ھلاس بئیگءِ نیمگءَ روٗگا انت ء ُ مہلوک ھر جاہءَ نوکیں اُمیتءِ دلءَ دارگاانت۔ارمانی گپءِ، کہ چینی مہلوک گوں ھمتءَ وتی ملکءِ تہا ھمے وڑیں بدلیءِ آرگءِ کوششت کُت، بلے گوستگیں جُونءَ گوں زوراکیءَ لگت مال کنگ بوت انت، بلے آیانی ھمے جہد اُمیتءِ یک رژناھی ئے۔زوراکیں فوج مہلوکءِ آجوئی ءِ واھشتءَ ءُُ آئی ءِ حاصل کنگ ءِ ھمت ءُُ جذبگءِ اُمیتَ کُشت نہ کننت۔من حاص طورءَ اے راستیءِ زانگءَ پد ھما ورنا ایں مہلوکءِ تعریف ءُُ توصیفءَ کناں کہ آیانی سکین۔ زورآور ءُُ طاقت ور توپکءِ نالیءَ چہ رُستگیں زورءِ بدلءَ بے جنگء ُ چوپ آیاں وتی سلاہءِ وڑءَ زُرتگ۔
اے شرّیں بدلی چےءِ اشارہءَ کن انت، بزاں سبب، ھمت،جذبگءُُ نمریں آجوئیءِ واھشت کہ آ المءَ باجءَ بارت۔ زوراکءُُ تمردانی ءِ جنگ ءُُ چوپ ءُُ زوراکی یک نیمگا ءُُ دومی نیمگءَ امن ء ُ ایمنیءِ سوب نظریہ انت کہ روچ پہ روچءَ بُرز روان انت ءُُ تبتی مردمانی اے اُمیت مہکم بیان انت کہ ما یک روچے پدا آزاد بئیں۔

اے نوبل داد یک دیرئُُ دراجیں ملک بزاں چہ تبتئَ اتکگیں بکشوئَ دئیگ چونائی اے راستی ھر چنتئَ تبتی راجئِ اوست ئُُ اُمیتاں گیش کنگئِ واستہ مزنیں سوب ئِ بیت کنت۔اے گپ چو روچ ئِ رژنائی ئَ پدر انت کہ ما وتی بے جنگ ئُُ چوپئِ لیکہ سوبئَ دنیا چہ مارا شموشکار نہ انت۔ چریشی ئَ چہ معناایش انت کہ ھما کدئُُ کیلو حاص کہ ما د´راھیں ساہدارئُُ زندگیانی واستہ یک عزّت ئُُ شرپ داریں ئُُ مئے حق ءُ راستی ئِ سرا بیسا کنگئِ لیکہ ئَ مروچی دنیا قبول کنگا انت ءُ دیما برگا انت۔اے ھم منی سر کماش مہاتماگاندھی ئِ واستہ یک شرپے ، اِے مثال پماءُ دگے بازینانی واستہ یک زانت ئِ ۔ اے سالئِ داد یک اشارہئِ کہ جھانئِ ذمہ واری ئِ مارگ ودی بئیگئَ انت ۔ من چہ دل ئَ اے گپ مارتگ کہ چہ دنیائَ بازیں مہلوک پہ تبتی مہلوکئِ درد ءُ دورانی حاترا یک راست گُشیں فکر ے دار انت ۔ اے یک اُمیتئِ سوَب انت، نہ تہنا پہ تبتیاں بلکیں تیوگیں جہانئِ مظلوم و لگت مالیں مہلوکئِ واستہ۔
انچوش کہ شما شرّیئَ سرپد ات کہ تبّت ئَ چہ چل سال ئَ گیش ایں کہ درمُلکی قبضہءُغلامی ئِ توک گُٹاّانت۔ مروچی ہم چینی فوجیانی کساس دولک پنجاہ ھزار سپاھیگاں چہ گیش موجود انت چیزے مردم اے کساسئَ دو سر گیش گ´وشیت ۔ اے وھدئَ، تبتی وتی بُنی انسانی حقاں چہ بہ زبہرکنگ بیگا انت، بزاں زندگ بئیگ حق، ترّوتاب، گپ ئُُ تر´ان، عبادت کنگئِ حق، ہم نیست ۔ تبتئِ آبادی ئِ یک ئَ چہ گیش بزاں ششمی بہرئِ ۰۶ لک مردم چہ چینی حملہءُقبضہئَ مرگئِ آماچ بیتگاں ۔ داںاے حَدئَ کہ دود ئُُ ربیدگیئِ باہند(انقلاب) بندات کُتگ ایشیئَ پیش تبتئِ بازیں خانقاہ، مندر ئُُ تاریخی ماڑ ی برباد کنگ بیتگاں۔ کساس د´راھیں چیز دودءُ ربیدگی باھندئِ(انقلاب) نی´امئَ تباہ بیتگاں ۔ اے جیڑئِ سرا باز گپ نہ جناں پہ چیا کہ اِیشی سرا باز دیوان بوتگ۔اے باور کنگ کہ کمو آزاتی ئَ چہ بزاں ۹۷۹۱ رَند دیگ بیتگ ات ، باز خانقاہانی نیم بہر دوبر جوڑ دیگئُُ آزات حیالی دئیگا پد ھم تبتی مہلوک ئِ بُنی انسانی حق مروچی ہم یک حرابیں وڑےئَ گوں لگت مال کنگ بئیگاانت، رو تاں دے جاور حال انگت بدتر بیگ اِنت۔
اگاںاے دراں ڈےھی(جلاوطنی ) منی قبیلہ ئِ واستہ نہ ات، گڑا اے وڑا پہ چیا پناہ دیگ بوتگ انت ، ئُُ حکومتئُُ ھندئِ مہلوکئِ نیمگئَ چہ کُمک ، ئُُ دنیائِ بازیں کُنڈاں چہ گل ئُُ مہلوکئِ نیمگئَ چہ مددئُُ کمکئِ رسگ۔مئے قومئِ مہلوک مروچی بازپشت ئَ پشت کپتگاں،مئے دود ئُُ ربیدگ ، دینئُُ قومی پجاریک حرابیں وڑےئَ چہ ھلاس کنگ بیتگاں ۔ ایش انت کہ ما دَراںڈیھیئِ(جلاوطنی) تہا وانگجاہ ، خانقاہ ءُ جمہوری ادارہ جوڑ داتگ انت ۔پہ وتی مہلوک ھزمت ئَ ءُ مئے دودءُ ربیدگ ئِ لوٹ برجم بہ بنت، اے زانگ ئَ گوں کہ ما یک آزاتیں تبّتئَ ئُُ سرجمیں جمہوریتئِ سرا عمل کنگئِ ارادہ داریں۔اے وڑا ما یک شرّیں دروشمےئَ گوں دَراںڈیھی تہا وتی قبیلہ ئِ دیمروی ءُ آیانی چار بچاّر ئَ دیمئَ بُرت کنیں ۔ اے وڑ کنگ ئَ چہ ما وتی پجاّر ئُُ دود ئُُ ربیدگ ئِ پہریزگ ئُُ تبّتئِ تہا مئے لکیں مرد ءُ زال بولانی واستہ یک نوکیں اُمیت ودی کُت کنیں۔
اے وھدئَ د´رستاں چہ گیش بیمناکیں جنجال ، تبّت ئِ تہا چینی آبادکارانی مزنیں کچءُ کساسئِ آیگ اِنت ۔ قبضہئِ اولی دہک ئِ تہا یک کسانیں کساسئِ تہا چینی اَنت، تبتئِ رودراتکی بہر ئِ تہا تبتیانی صوبہ آمدو (شنگھائی) ئُُ کامَ آرتگ ئُُ آباد کتگ انت۔۳۸۹۱ چہ روچئِ مروچی یک مزنیںکساسئَ بُنجاہ ئُُ روبرکتی تبت ئُُ تبّت ئِ د´راھیں کُنڈانی تہا آرگئِ واستہ آیانی حکومتئِ نیمگئَ دلبڈی دیگ بیتگ۔تبتی گوں تیزی ئَ وتی ملک ئِ تہا کم تریں اقلیت تہا بدل کنگ بئیگا انت۔اے بدلی(آبادکاری) تبتی راجئِ وجودئِ رکھینگ ئُُ دود ئُُ ربیدگ ئُُ روحانی مڈیئِ واستہ مزنیں بیھارے(دھمکی) اے بیھار اَنی وَ دارگ ءُ ترینگ بیت کت کنت بلے شرط ایش انت کہ اَنیّ چہ زُوتاں اے گام دارگ بہ بیت پیش کہ دیر مہ بیت۔
نوکیں زمانگ ئِ زھرشانی چینئِ ظلم ءُ زوراکیئِ آسرئَ ماں تبتئَ ستمبر ۷۸۹۱ ئَ بنگیج بوت اتنت ئُُ آسر ایش ات کہ اے سالئِ مارچئَ بُندرئَ(دارالحکومت)لہاسا مارشلاءجَنگ بوت ۔ اے مزنیں بہر ئِ مان ریچ (رَدعمل) چینیانی آیگ اَت، چہ دَراںڈیھیاں (جلا وطنی ءَ )ھم معلوم داری رستگ کہ زھر شانی ئُُ روانکئُُ دگے بے جنگ ءُ چوپیں زھر شانی ئِ شکلئَ تبت ئُُ لہاسا ئِ تہا بئیگئَ انت ھر چنت کہ مشکلیں سزا ئُُ داتگیں غیرانسانی سلوکئِ شکایتئُُ دارگئِ واستہ تبتی آں گرءُ دار کتگ ۔ مزنیں کساسئَ تبتی، سیکوریٹی فورسزاںیک زھر شانی ئُُ روانکئِ نیامئَ جَتگ ئُُ کشتگ انت ، آ کہ گرگ ءُ دارگ ئَ مرگئِ آماچ کنگ بوتگ انت آیانی بابتئَ ھچ زانتکاری نیست ، بلے دو سدئَ چہ گیش منگ انت۔ ھزارانی کساسئَ گِرگ ئُُ یا دارگ ئُُ بندی کنگ بوتگ انت، اے زور زوراکی ھر روچی انت۔
اے نگیگیں جاورانیئُُ گیش کُشت کوشئِ دارگ واستہ من پنچ ٹکی امن ءُ ُایمنیئِ شو¾ر دیمئَ آرتگ ات۔تبت ءِتہا انسانی حقاّنی دیگئِ واستہ من گ´وستگیں سالئِ اسٹراس برگ تہا یک گُشتانکئِ نیامَ ھمے شو¾ر بیان کُتگ ات کہ ۔ منئَ ستک انت کہ اے شو¾ر یک شریں ءُ راستیئَ گوں عوامی جمہوریہ چینئَ گوں گپ ءُ ترانئِ واستہ راہ ءُ درے پچ کننت۔ بلے پدا ھم چینئِ رھشون شرّیں وڑےئَ پسوئِ دیگئِ واستہ تیار نہ انت۔اے سالئَ جون تہا چینئِ جمہوری جُنز(تحریک ) زور زوراکی ئِ دباو¾، پدا ھم منی حیالئُُ پگر گیش مہکم بیت گڈا تبتیانی جیڑہئِ گیش گیوارھماوھدئَ بیت کنت اگاں میان استمان یک جو´انیں ضمانتے بدنت ئُُ مارا یک شرّیں کمکے ہم بہ رسیت۔
پنچ ٹکی امن ئُُ ایمنی شو¾رئُُ رہبندایش انت ھور توریں جنجالانی گیش ئُُ گیوار کننت اے من دِروَنت (لیکچرئِ )اولی بہرئِ تہا گ´وشتگ انت۔
ؓؓ۱۔تبتئِ سرجمیںسرڈگارئِ بدلی،گوں رودر اتکی صوبہا ں آمدئُُ کامئِ،بے جنگ ءُچوپئِ زونئِ تہا بہ بیت۔
۲۔چین آبادکاریئِ بدل کنگئِ پالیسیئَ چہ دست کشّ بہ بیت۔
۳۔تبتی مہلوکئِ بُنی انسانی حقانی ءُ جمہوری آزاتیئِ احترام کنگ بہ بیت۔
۴۔تبّتئِ ابرمی چاگرد (قدرتی ماحولئِ) دارگ ئُُ دیمپانی کنگ بہ بیت۔
۵۔ تبتئِ آیوکیں وھدئِ عزّت ئُُ شرپ ئُُ پہ چینی مہلوکئِ نی´امئَ سی´ادیئِ گپ ئُُ تر´ان بندات کنگ بہ بیت۔
اسٹراس برگ ئِ گشتانکئَ تہا من شو¾ر داتگ ات کہ تیوگیں تبّت ئَ وت واکئِ وت واجہی ئِ سیاسی جمہوری ملکئِ درجہ دئیگ بہ بیت۔
من لوٹاں کہ بے جنگ ئُُ چوپئَ زونئِ گپئَ بکناں یا امن ئُُ ایمنی ئِ پناہ جاہئِ ، حیال آئی تہا پنچ ٹکّی امنئُُ ایمنیئِ شو¾ر بنیاد انت۔ من منوّکاں کہ اے نہ تہنا تبتئِ واستہ باز ارزشت دارانت بلکیں ایشیائِ تہا امن ئُُ مہکمیئِ واستہ ھم ارزشت دارانت۔
اے منی واب انت ، کہ سر جمیں تبتئِ سر ڈگار یک آزاتیں پناہ جاہے بہ بیت، اوداں مردم گری ئُُ ابرمی امنئُُ ایمنیئِ تہا یکجاہی ئَ پہ برابریئَ مہلوک جاہ منند بہ بنت۔ اے دنیائِ تہایک انچیں جاہے بہ بیت کہ آو¾داں سرجمیں دنیائَ چہ مہلوک اَتک ئُُ وتی تہا امنئُُ ایمنی ئِ راستیئِ معنائَ مارتئُُ شوھازِت بہ کناں، دست گُلائشی ئُُ سکّیئُُ سوریئَ چہ دِیردگے دنیائَ گیش آرام تبّت الّمئَ ےک علم ئُُ زانش جاہے بیت کنت۔
جہلئِ داتگیں بے جنگ چوپ(اہنسا)ئِ شو¾ر جتگیںزونئِ اصل بنیاد ایش انت؛
۰ سرجمیں تبتئَ چہ فوج واتر کنگ بہ بیت۔
۰ تبتئِ سرڈگارئَ چہ تیار کنگ، آزمودو کنگ، مُچ کنگ، ایٹمی سلاحانی ئُُ اے دگے سلاحانی جم کنگ دارگ بہ بیت۔
۰ تبتئِ سرڈگارئِ بہردنیائِ مستریںابرمی پارکئِ (قدرتی پارک ئِ )تہا بدل کنگ بہ بیت ، تُرندیں قانود پہ جنگلانی ئُُ درچکانی زندئِ دیمپانی واستہ جوڑ کنگ بہ بنت۔ابرمی گ´واجنئِ (قدرتی وسائلئِ) پُلگئِ دلگوشی کنگ ءُ شر کنگ لوٹ انت اے وڑ مہ بیت کہ پدگ´وانگئِ(ھیکوسسٹمئِ)رہبندانی بُنئَ تاوان بہ رسیت ئُُ مہکم ایں دیمرویئِ شوندات(پالیسی) بازیں آبادیں علاقہ ہانی تہا زیرگ بہ بنت۔
۰ جوڑ دیگ ءُایٹمی طاقت ءُ زیان دیوکیں سر اَتکگیں گندئَ چہ پیدا بیوکیں، دگے ٹیکنالوجیانی کار مرز کنگ دارگ بہ بیت۔
۰ راجی گ´واجن ءُ شوندات(قومی وسائل ءُ پالیسی) امن ءُ ایمنی ءُ چاگردی دیمپانی ئِ دارگ ءُ دیم ءَبرگ ئِ نیمگئَ سرسوج دیگ بہ بیت ۔ امن ءُ ایمنی ئِ دیم ءَبرگئِ واستہءُ ھر وڑیں زندئِ دیمپانی ئِ واستہ اوشتوکیں گَل تبت ئَ یک میزبانیں ملکے وڑا گندئَ انت۔
۰ میان اُستمانی ءُ ھندی گَل ئِ جوڑ دیگ دیمئَ برگ ءُ انسانی حقانی دیمپانی واستہ تبت ءِتہا دلبڈی دیگ بیت۔
تبتئِ بُرزی ءُ کچئَ گوں ھوارآئیئِ ڈولداریں راجدپتر ءُ جہلاکیں روحانی مڈّی مثالی انت ، پہ ایشیاءکارشونیئِ(اسٹریٹیجک) دل ئِ تہا امن ءُ ایمنی مہکمیں پناہ جاہ ئِ کِردئِ پیلو کنگ ئِ واستہ سک باز جو´ان انت۔ اے پُر امن بودہ راجئِ وڑ ئَ تبّتئِ راجدپتر ئِ کردے بیتگ ات کہ بزّاں یک دژمنیں ملکئَ چہ دگے ایشیائی ملکانی واستہ اُرش داریں (بفرئِ) کِردئَ ادا بکنت۔
ایشیائِ تہا استیں ناچاکیئِ کم کنگئِ واستہ سویت یونینئِ کار مستر واجہ گورباچوفئَ سویت ءُ چینی سیم سراں چہ فوجیانی یک کِر کنگئِ یا واتر کنگ ءُ آیانی بدلیئِ صلاح داتگ ات ©©©©©©۔ ؛ امنءُ ایمنی شرّیں ھمسائیگیئِ یک سیم سرے؛ نیپالئِ حکومت ئَ اشیئَ چہ پیشتر نیپالئِ ھمالیائی ملک تبّتئِ سیم سر امن ءُ ایمنی ئِ زون بیگئِ صلاح داتگ اَت، اگاں چہ اے صلاح ئَ ملکئَ چہ فوجئِ ھلاس کنگ ھوار نہ اَت۔
ایشیائِ مہکمءُ امن ءُ ایمنیئِ واستہ اے مزن بَر درستاں چہ مستریں طاقتانی ءُ بیوکیں دژمنانی جتا کنگ ئَ چہ علاقہ امن دارگ المّی اِنت، سویت کار مستر گورباچوف ئِ صلاح ھم ھوار انت۔ئُُ یکے منگولیائَ چہ سویت یونین ئِ فوجیانی سر جمئَ واتری ، سویت یونین ئُُ چینئِ نی´امئَ چست ایر(محاذآرائی)واستہ بیوکیں ناچاکی ئِ کمتر کنگئِ حاترامدد رسیت۔ یک راستیں امن زونئِ المی انت، ظاھریئَ جوڑ دیگئِ واستہ چین ءُ ھِند جتا کنگ لوٹ انت۔
بے جنگ ئُُ چوپئِ (اہنسا) زونئِ اوشتگئِ واستہ المی انت کہ فوج ئُُ فوجئِ جتگ ایں ساز ئُُ سامان چہ تبتئَ در کنگ بہ بنت۔ بیت کنت کہ ھِند ئُُ نیپال ھم تبتئِ سیم سرا چہ ھمالیائی علاقہ آں فوج ئُُ فو جئِ جتگ ایں ساماناں پدا بزیر انت ۔ اے میان اُستمانی منگ نامہ ئِ نیمگئَ چہ پیدا کنگ بیت کناں۔ اے ایشیائِ د´راھیں مُلکانی حقئَ شرّ انت۔حاص چینئُُ ھِندئِ! اے ایشانی سیکورٹی تہاگیش کنت، دیر ایں علاقاہانی تہا گیش کساسئَ فوجئِ برجا دارگ ئَ چہ اقتصادی بار ہم کم بیت کناں۔
من چُش نہ گشاں کہ تہنا تبّت اولی کارشونی (اسٹریٹیجک )علاقہ پہ فوجیانی واتر کنگ ئِ واستہ بہ بیت بلکیں جزیرہ سنائی مصرئِ علاقہ اسراعیل ءُ مصرئَ جتا کنت کمءُ وھدئِ واستہ فوجیانی واتر بیگ ھم گُشتگ ئےِ ۔ جی ھو کوستاریکا یک بے فوجی ملکےئِ شرّیں مثال اَنت ۔ھمے وڑئَ تبّت درستاں چہ اولی علاقہ نہ بیت کہ یک ابرمی دیمپانی ئِ بدل کنگ بہ بیت۔باز لس باگ (پارک) دُراھیں دنیائِ تہا اڈ دیگ باں ۔ کمئُُ باز کار شونی علاقہ ابدئِ تہا بدل کنگ بنت اے وڑیںدومثال است انت یکئِ لااَمستَدلس باگ کہ کوستاریکا ئِ سیم سرئَ پانامائِ تہا انت ءُ دومی سی اے پاز پروجیکٹ بہ کوستاریکائِ ءُ نکاراگوائِ سیم سر انت۔
وھدے کہ من ھمے سالئَ کوستاریکا ئِ ترئُُ تاب کت من دیست کہ چے وڑا یک انچیں ملکے کہ فوجئَ ابید سوب مندی ئِ نیمگئَ دیمروی کت کنت۔یک مہکم ایں جمہوریتے جوڑ دئیگ واستہ، امن ءُ ایمنی ءُ ابرمی چاگردئِ دیمپانی واستہ کم انت۔ اے منی ستکئُُ باوری ئَ گیش کنت۔ آیوکیں وھدئَ تبّت منی واھگ ئُُ امیتئِ یک راست دوستی ئِ شور انت۔اے تہنایک وابے نہ انت۔
وتی گپئَ گوں ھما مردمانی منّت واری ئَ ھلاس کناںکہ شمے ئُُ مئے لہتے سنگتاںکہ مروچی اِداںموجود ئُُ ساڑی نہ آں۔ بلے آیانی فکر ءُ مدد گوں تبتّیانی ھمراہ اَنت ئُُ آمئے آزاتی ئُُ انصاف ئِ واستہ کوششت ءُ جہدئِ کنگئِ ، سلاح ئِ کار مرز نہ کنگ واستہ مارا ھمّت دیگئَ انت ۔ من تبتئِ دُراھیں مہلوکئِ نیمگئَ چہ گپ جتگ ۔ وھدیکہ من شمے منتا ں گرگ اتاں ءُ شمارا گُشت کہ مئے ملکئِ راجدپتر اے وھدئَ یک نازکیں دو¾رے ئِ تہا اِنت چہ تبتئَ شموش کار مہ بئیت۔ ما پُر اُمیت ایں کہ دیمروی ئَ ، یک گیش پُر امن ،گیش مردم گری ءُ زیبائیں دنیائِ تہامئے بہر ھم است ۔ آیوکیں وھدئَ یک آزاتیں تبتے دنیائِ ھر کنڈے ضرورت مند ایں مہلوکئِ مدد ءُ کمک کنگئِ ،ابرئِ پہریزگ ئِ واستہ ئُُ امن ءُ ایمنیئِ دیم ئَ برگئِ کوششتئَ کنت ۔منئَ ستک انت کہ مئے تبتّیانی اے وسئُُ واک است انت کہ آیک جو´انیں زانتےئَ گوں وتی بہرئِ دیمرویئِ لائق انت۔کہ یک راستےں دوستے گ´واچن پسندیئَ گوں روحانی شرّیاں یکجا کنگئَ انت۔ چیا کہ واجبی یک رہبندے۔اے منی اُمیت ئُُ دُعا انت۔
گُڈ سرا یک دُعا یے گوں شمارا کنگ لوٹاں کہ منئَ سک باز سکین ئُُ جزم (عزم) دنت۔
داں ھما وھدئَ کہ دنیا است
ءُ داںھما وھدئَ ساہدار است انت
داں ھما وھدئَ کہ من جزم بہ باں کہ
دنیائِ رنج ئُُ غماں دُور بکناں
منت واراں
نوبل دَروَنت(لیکچر)دسمبر ۔اا،۹۸۹۱